هیستیایوس ( ـ ۴۹۳پ م)
هیسْتیایوس ( ـ ۴۹۳پم)(Histiaeus)
زمامدار خودکامۀ میلتوس، در آناتولی[۱]. دستنشاندۀ داریوش اول[۲]، پادشاه هخامنشیان، بود و در پی تحریک یونانیهای ایونی[۳]، علیه داریوش سر به شورش برداشت (۴۹۹ـ۴۹۴پم). به نوشتۀ هرودوت[۴]، هیستیایوس در خلال لشکرکشی داریوش به اسکوتیا[۵] (حدود ۵۱۳پم)، با ترغیب فرمانروایان شهرهای مجاور و جلوگیری از تخریب پل رودخانۀ دانوب، که قرار بود نیروهای ایران از روی آن عبور کنند، به داریوش خدمت بزرگی کرد. داریوش در قدردانی از خدمت او، ادارۀ امور تراس (تراکیه)[۶] را به هیستیایوس سپرد؛ اما پس از چندی به وی مظنون شد و او را به شوش[۷] فراخواند و تحت نظر گرفت. درپی این رویداد، آریستاگوراس[۸]، داماد هیستیایوس، جانشین وی شد. براساس نوشتههای نهچندان موثق هرودوت، هیستیایوس با فرستادن پیامی سرّی به آریستاگوراس از وی خواست ساکنان ایونی را به شورش علیه داریوش برانگیزد. هیستیایوس داریوش را متقاعد کرد که میتواند شورش ایونیها را سرکوب کند و داریوش نیز وی را آزاد کرد. لیکن، ارتافرن[۹] ایرانی به وفاداری وی به داریوش مظنون شد. سرانجام هیستیایوس به دزدی دریایی روآورد. درپی شکست کامل ناوگان دریایی ایونیها (ح ۴۹۵پم)، دستگیر و بهدستور ارتافرن به صلیب کشیده شد.