پریگو ژین، ایلیا (۱۹۱۷ـ۲۰۰۳)
پریگوژین، ایلیا (۱۹۱۷ـ۲۰۰۳)(Prigogine, Ilya)
(یا: ویکُنت پریگوژین) شیمی‌دان بلژیکی، زادۀ روسیه. نظریه‌پردازی بسیار مبتکر بود و سهم عظیمی در پیشبرد ترمودینامیک[۱] داشت. در تئوری‌های اولیه‌اش، سیستم‌هایی در حالت تعادل یا نزدیک به حالت تعادل را بررسی می‌کرد. او مطالعۀ ساختارهای غیرتعادلی[۲] یا اتلافی[۳] را آغاز کرد که غالباً در واکنش‌های شیمیایی و بیولوژیکی به‌چشم می‌خورند. جایزه نوبل شیمی ۱۹۷۷ را به‌سبب تحقیق در زمینۀ ترمودینامیک فرآیند‌های برگشت‌ناپذیر[۴] و اتلافی دریافت کرد. در ۱۹۸۹، به لقب اشرافی ویکُنت ملقب شد. در مسکو زاده شد. در بروکسل درس خواند و در ۱۹۵۱، در آن‌جا استاد شد. در ۱۹۵۹، مدیر انستیتو بین‌المللی فیزیک و شیمی[۵] شد. از ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۶، استاد انستیتوی انریکو فِرمی[۶] در دانشگاه شیکاگو بود. از ۱۹۶۷، مدیر مرکز مکانیک و ترمودینامیک آماری[۷] در دانشگاه تگزاس[۸]، واقع در آَستین[۹]، شد. هم‌زمان، کرسی استادی بروکسل را نیز در اختیار داشت. هنگامی‌که پریگوژین مطالعۀ سیستم‌های اتلافی را در دهه ۱۹۴۰ آغاز کرد، هیچ‌کس نمی‌دانست که چگونه سیستمی بسیار منظم، مانند موجود زنده خودبه‌خود رشد می‌یابد و خود را حفظ و نگهداری می‌کند، در‌حالی‌که جهان به‌سمت بی‌نظمی پیش می‌رود. اکنون مشخص شده است که نظم ممکن است از طریق فرآیند‌هایی ایجاد و حفظ شود که از نظر ترمودینامیکی به‌سمت بالا «سربالایی» حرکت می‌کنند و سپس با وقایع «سر پایینی» جبران می‌شوند. سیستم‌های اتلافی فقط در توازن با محیط اطرافشان وجود دارند و نزدیک نقطۀ تعادل نظمشان به‌هم می‌خورد. این نظریات را برای بررسی چگونگی شکل‌گیری زندگی ابتدایی روی زمین، در اکوسیستم‌ها، برای نگهداری منابع جهان، و حتی به‌منظور جلوگیری از ترافیک به‌کار گرفته‌اند.