تکانه (زیست شناسی)

تَکانِه (زیست‌شناسی)(impulse)

(یا: پیام عصبی) وسیلۀ انتقال اطلاعات بین بخش‌های متفاوت بدن. تکانه‌های عصبی به‌سرعت در طول یاخته‌های عصبی (نورون‌ها) حرکت می‌کنند و تکانه‌های پیاپی اطلاعات را جلو می‌رانند. تحریک از محیط تکانه‌هایی ایجاد می‌کند که گیرندۀ محرک آن را درمی‌یابد و از طریق نورون‌های حسی به مغز یا طناب نخاعی می‌رساند. مثلاً، گیرندۀ لمس در پوست انگشت تکانه‌هایی به مغز می‌فرستند که موجب شناسایی شیء لمس‌شده می‌شود. همچنین، اطلاعات ممکن است از مغز یا طناب نخاعی و از طریق نورون‌های حرکتی به ماهیچه یا غده برسند. مثلاً، اطلاعات ممکن است به‌شکل توالی‌هایی منتقل شوند که موجب انقباض ماهیچه‌هایی می‌شود که انگشت را از شیء دور می‌کنند. مثال سادۀ این فرآیند شامل همۀ مراحلی است که از محرک تا پاسخ ماهیچه در یک قوس انعکاس (کمان بازتاب) روی می‌دهد. گرچه تکانۀ عصبی اثری الکتریکی است، از نوع الکتریسیته نیست. تکانۀ عصبی ناحیه‌ای از نورون است که پتانسیل الکتریکی آن تغییر می‌یابد و معمولاً آن را ناحیۀ واقطبش می‌نامند. واقطبش براثر حرکت یون‌های کانی از خلال غشای نورون‌ها پدید می‌آید.

 

---