هنر چیده مان
هنر چیده‌مان (Installation art)
گونه‌ای از هنر مدرن که بر کارگذاری، جفت‌و‌جور‌کاری، و فضا‌سازی سه‌بعدی در یک نمایشگاه، نگارخانه، یا مکان‌های دیگر، برای نمایشی خاص و یا رساندن بیانی معیّن، اطلاق می‌شود. این هنر دارای سلف‌های مختلفی است، ولی از دهۀ ۱۹۸۰ بود که هنرمندان به فعالیت تخصصی در چیده‌مان پرداختند. در دهۀ ۱۹۳۰ سوررئالیست[۱]ها (← سوررئالیسم)، بارها نمایشگاه‌هایی ترتیب دادند که در آن‌ها کل فضای داخل نمایشگاه را به‌شکل تفریحگاه آراستند، و در همان سال‌ها کورت اشویترس[۲]، هنرمند آلمانی، کل فضای داخل خانه‌اش در هامبورگ را، به یک کُلاژ[۳] بزرگ از خرت‌و‌پرت مبدل ساخت. این نمونه‌ها را می‌توان طلایه‌‌های هنر چیده‌مان شمرد. در ۱۹۵۸ ایوز کلاین[۴]، هنرمند فرانسوی، نمایشگاهی در پاریس برگزار کرد که از یک اتاق خالی تشکیل می‌شد؛ این اثر را نخستین اثر چیده‌مان، به‌معنایی که امروزه از این واژه استنباط می‌شود، به‌شمار می‌آورند؛ هرچند که این نام تا دهۀ ۱۹۷۰ رواج نیافت. در این دهه، چیده‌مان‌ها اغلب صورت موقت داشتند و در چارچوب جنبش باب روزی جا می‌گرفتند که می‌کوشید تا این تصور را براندازد که اثر هنری باید قابل گردآوری و حفظ‌شدنی باشد. این گرایش در آرته پووِرا[۵] و هنر مفهومی[۶] نیز آشکار است. ولی اکنون آثار چیده‌مانی اغلب برای نمایش دائم ساخته می‌شوند، و حتی غیرعادی‌ترینِ آن‌ها را، همچون آثار هنریِ متعارف، خرید‌و‌فروش می‌کنند. چیده‌مانِ ۲۰:۵۰ (۱۹۸۷)، اثر ریچارد ویلسون[۷] (۱۹۵۳ـ )، هنرمند انگلیسی، نمونۀ گزیده‌ای است متشکل از اتاقکی پر از روغن‌موتورِ سوخته. ویلسون این اثر را برای نگارخانۀ مَت[۸] در لندن ساخت، ولی بعد‌ها در آکادمی سلطنتی اسکاتلند [۹]در دانشگاه ادینبورگ[۱۰] به‌نمایش درآمد، و سپس مجموعۀ ساعتچی (ساچی)[۱۱] در لندن آن را خرید.