ایساغوجی (کتاب)
ایساغوجی (کتاب)(Isagoge)
دو کتاب با همین عنوان در منطق: ۱. نوشتۀ فرفریوس، به زبان یونانی، در قرن ۳م. این کتاب درواقع مدخلی بر مقولات ارسطو و از مقبول ترین آثار در نزد نوافلاطونیان است. این کتاب، که نخستین‌بار به‌همراه مقولات ارسطو، به‌کوشش بوئتیوس به لاتینی ترجمه شد، یگانه منبع سنّت مسیحی فلسفه در دورۀ قرون وسطا به‌شمار می‌رود. ایساغوجی، به‌ویژه از این‌جهت که سبب بازشدن مدخلی بر بحث «کلی‌ها» در متن فلسفۀ مدرسی است، حائز اهمیت بنیادین است. این کتاب در جهان اسلام نیز کاملاً شناخته شده بود. ایساغوجی را نخستین‌بار ابن مقفع، ظاهراً از پهلوی به عربی، ترجمه و تلخیص کرد و در آغاز کتاب المنطق آورد. متن کامل ایساغوجی به ترجمۀ ابوعثمان دمشقی، از روی ترجمۀ سریانی، بر ارسطو و فارابی تأثیر ژرف نهاد. فلاسفۀ مسلمان شروح متعددی بر این کتاب نوشته‌اند که مهم‌ترین آن‌ها تفسیر کتاب ایساغوجی، نوشتۀ ابوالفرج بن طیب، است. ۲. تألیف اثیرالدین ابهری، به عربی. این نگاشتۀ کوتاه، بسان تهذیب‌المنطق تفتازانی درصدد عرضۀ یک‌دوره منطق با حذف مباحث غیرلازم، در کوتاه‌ترین عبارت است؛ از همین‌رو رساله‌ای جهت دانشجویان منطق است. ابن حمزۀ فناری شرحی مبسوط به نام مقید فناری علی قول احمد بر این رساله نگاشته که همواره تدریس شده و بر آن حاشیه نوشته‌اند. رسالۀ ایساغوجی در پایان این شرح فناری در ۱۳۰۵ق در ترکیه چاپ شده است.