برنولی، یاکوب (۱۶۵۴ـ۱۷۰۵)
بِرْنولی، یاکوب (۱۶۵۴ـ۱۷۰۵)(Bernoulli, Jakob)
| یاکوب برنولی Jakob Bernoulli | |
|---|---|
| زادروز |
بازل ۱۶۵۴ م |
| درگذشت | ۱۷۰۵ م |
| ملیت | سوییسی |
| نام‌های دیگر | برنویی |
| شغل و تخصص اصلی | ریاضی دان |
| آثار | فن حدس زدن |
| گروه مقاله | ریاضیات |
(یا: برنویی) ریاضی‌دان سوئیسی، عموی دانیل برنولی. با برادرش، یوهان برنولی[۱]، جزو نخستین استفاده‌کنندگان از حساب دیفرانسیل و انتگرال (حسابان[۲])، و از مرّوجان آن بود و در روشن ساختن نکات مبهم آن کوشید. از حسابان برای بررسی شکل بسیاری از منحنی‌هایی بهره گرفت که ریاضی‌دانان در عمل با آن‌ها مواجه می‌شوند. دربارۀ احتمال نیز پژوهش کرد. اعداد برنولی[۳] نام او را برخود دارند. مقاله‌هایی که یاکوب برنولی دربارۀ منحنی‌های متعالی[۴] (۱۶۹۶) و هم‌محیطی[۵] (۱۷۰۰ـ۱۷۰۱) نوشت، حاوی نخستین مبانی حساب وردش‌ها[۶] (تغییرات) است. احتمال می‌دهند که نوشتن این مقاله‌ها تاحدی حاصل همکاری او با یوهان باشد. دستاورد بزرگ دیگر او رساله‌اش در زمینۀ احتمال، با عنوان فن حدس‌زدن[۷] (۱۷۱۳)، است و در آن اعداد برنولی (رشته‌ای از کسرهای خاص[۸]) و قضیۀ برنولی[۹] را مطرح کرد. یاکوب برنولی در بازل[۱۰] زاده شد. در ۱۶۷۶، طی سفری به انگلستان، با فیزیک‌دان ایرلندی، رابرت بویل، و دانشمندان برجستۀ دیگر ملاقات کرد و تصمیم گرفت زندگی‌اش را وقف علم کند. علاقۀ خاصی به‌بررسی ستاره‌های دنباله‌دار پیدا کرد و در ۱۶۸۱، نظریۀ نادرستی برای توضیح آن‌ها عرضه کرد. از ۱۸۶۲، در دانشگاه بازل به تدریس مکانیک و فلسفۀ طبیعی پرداخت. چند سال بعد، با دستاوردهای لایب‌نیتس[۱۱] آشنا شد و باب مکاتبه را با او گشود. در ۱۶۸۷، استاد ریاضیات در دانشگاه بازل شد.