لن، ژان ـ ماری (۱۹۳۹)
لِن، ژان ـ ماری (۱۹۳۹)(Lehn, Jean-Marie)
| ژان ـ ماری لن Jean-Marie Lehn | |
|---|---|
| زادروز |
روسایم ۱۹۳۹م |
| ملیت | فرانسوی |
| تحصیلات و محل تحصیل | تحصیل در دانشگاه استراسبورگ |
| شغل و تخصص اصلی | شیمی دان |
| گروه مقاله | شیمی و بیوشیمی |
| جوایز و افتخارات | جایزه نوبل شیمی (۱۹۸۷) |
شیمی‌دان فرانسوی. برای اولین‌بار ثابت کرد که یون[۱]های فلزی در ساختارهای غیر مسطح قرار می‌گیرند و در حفرۀ مولکول اتر تاجی[۲] محصور می‌شوند. همچنین، مکانیسم احتمالی نقل‌وانتقال یون‌های فلزی را در غشاهای بیولوژیکی[۳] توضیح داد. با چارلز پدرسن[۴] و دونالد کرام[۵]، جایزۀ نوبل شیمی ۱۹۸۷ را به‌سبب تحقیق در زمینۀ مولکول‌هایی با برهم‌کنش‌های ساختار ـ ویژه و گزینشی دریافت کرد. او ساختارهای اترهای تاجی را بررسی کرد که آن‌ها را فقط دانشمند معاصرش، پدرسن کشف کرده بود. این ترکیبات تمایل زیادی به گرفتن یون‌های فلزی دارند. لن ثابت کرد اگر در اتری تاجی به‌جای اتم‌های اکسیژن، دو اتم نیتروژن قرار گیرد، ساختاری سه‌بعدی ساخته می‌شود که در آن دو کرون به‌هم متصل‌اند. او این ساختار را «کریپتاند[۶]» نامید. پس از کشف این ماده، کریپتاندهایی تولید کرد که مولکول‌هایی نظیر ناقلان عصبی[۷] را در خود محصور می‌کردند. تحقیقات او شاخه‌ای از شیمی آلی را گسترش داد که با نام شیمی مهمان ـ میزبان شناخته می‌شود. همچنین، مفهوم مولکول‌های درشت یا سوپرمولکول‌ها را معرفی کرد. در روسایم[۸] فرانسه زاده شد و در دانشگاه استراسبورگ[۹] درس خواند. در زمینۀ ترپن‌ها[۱۰] مطالعه می‌کرد و بعدها در دانشگاه هاروارد، در زمینۀ سنتز ویتامین ب۱۲ به تحقیق پرداخت. او با هر دو دانشگاه همکاری می‌کرد، ولی استاد کولژ دو فرانس در پاریس شد و از ۱۹۷۹ آن‌جا مانده است.