هستی و نیستی

هستی و نیستی (L\' Etre et le Néant)

(یا: وجود و عدم، بود و نبود با عنوان فرعی در وجودشناسی پدیدارشناختی) کتابی فلسفی از ژان پل سارتر، منتشرشده به فرانسوی در ۱۹۴۳. سارتر این رسالۀ حجیم را با پرسش از چیستیِ وجود و عدم آغاز کرده است. به‌عقیدۀ او اگر هستی را مبدأ کاوش قرار دهیم، بدین معنی است که هستی خود از چیز دیگری، که همانا نیستی است، استنتاج شده است. نیستی همان هستی است، چیزی مانند هستی یا ضد آن، و همۀ اشیای جهان با ضد خود رابطه دارند و اگر این رابطه نبود، هستی و نیستی مفهوم نداشت. سارتر پس از اثبات هستی و نیستی و رابطۀ میان آن‌ها، به ذکر همۀ مقولات عالم هستی پرداخته و عواطف انسانی مانند وجدان، عشق، نفرت، هوس و دیگر تضادهای درونی و تعارض‌های نفسانی را در جای خود و به‌صورتی آشکار و محکم شرح داده است. سارتر برای انسان دو هستی قائل شده است؛ هستی برای خود و هستی برای دیگران. به‌عقیدۀ او هستی برای دیگران جزء جدایی‌ناپذیر هستی برای خود است و هر انسان زنده با هستی دیگری که در وجود او هست زندگی می‌کند و رابطۀ بین دو هستی، هستیِ دیگری به نام هستی در درونِ خود است که فعلِ هر دو را انجام می‌دهد. این اثر که نخستین بیان جامعِ فلسفۀ اگزیستانسیالیستی سارتر است، بر تحقیق در واقعیت انسانی، به‌منزلۀ آگاهی (وجود لنفسه) یعنی نفی، نیست‌سازی، فقدان وجود، و آزادی استوار است. آن هستی و نیستی‌ای که او شرح داده، شامل تمام مقولات مجرد عالم هستی است که به جزئی و کلی یا مجرد و مشخص تقسیم شده‌اند، و هدف او پدیدارکردن تمام نهفته‌های عالم هستی است. اگرچه دشوارنویسی سارتر در بعضی قسمت‌های هستی و نیستی فهم کتاب را مشکل کرده است، اما با درکی درست از قواعد فلسفه، قابل فهم است. این اثر را شاهکار فلسفی سارتر دانسته‌اند.