لاما، آیین
لاما، آیین (lamaism)
نوعی خاص از بوداییگری رایج در تبت، چین، نپال، شمال شرقی هند، مغولستان و منچوری. دین بودا را سونگستِن گامپو (حکومت ۶۲۰ـ۶۵۰م) پادشاه اصلاح‌طلب تبت و بنیادگذار شهر لهاسا به این سرزمین آورد؛ اما تا یک قرن به‌سبب مخالفت دین اصلی مردم، یعنی کیش بون، چندان پیشرفتی در بوداییگری تبت حاصل نشد. در ۷۴۹م نخستین معبد مهم بودایی در تبت بنا شد و راهبان بودایی هند به آن‌جا آمدند و ترجمۀ متون بودایی به زبان تبتی را آغاز کردند و نخستین سلسلۀ رهبانیت را در آن‌جا به‌وجود آوردند. راهبان از آغاز قرن ۹م در تشکیلات دولتی وارد شدند و قوبیلای قاآن، امپراتور مغول چین، لامای طریقت ماکیاپا را فرمانروای تبت کرد. یکی از سازمان‌دهندگان بزرگ طریقت دیگر، گلوگپا، گِنتون دروپا (۱۳۹۱ـ۱۴۷۴م) است، که بعدها نخستین دالایی لاما شمرده شد. به اعتقاد آیین تبتی روح دالایی لامای متوفا در جسم نوزادی که همان سال زاده شده است، حلول می‌کند و راهبان با شانه‌هایی ویژه او را کشف و به‌عنوان دالایی لامای جدید انتخاب می‌کنند. مذهب بودایی تبتی همان بودایی مهایانۀ هندی است که تکامل یافته و با عقاید قدیم بومی تبتی (بون) درآمیخته است. دالایی لاما تا زمان اشغال تبت به دست نیروهای چین کمونیست، بر آن سرزمین حکومت می‌کرد و پس از قیام نافرجام تبتی‌ها علیه چین، دالایی لامای چهاردهم از کشور گریخت و به هند پناه برد. آیین لاما سلسله‌مراتب روحانی خاص خود را دارد و دالایی لاما بالاترین مقام روحانی و معنوی آن است. شمار راهبان لامایی تا قبل از اشغال تبت بسیار زیاد بود؛ اما از آن‌پس به‌شدت تقلیل یافت.