لیون، مری فرانسیس (۱۹۲۵)

لیون، مری فرانسیس (۱۹۲۵)(Lyon, Mary Francis)

متخصص انگلیسی ژنتیک موش. بیش از همه به‌سبب نظریه‌اش دربارۀ غیرفعال‌شدن کروموزوم X، معروف به فرضیۀ لیون، مشهور است. بنابه این نظریه یکی از دو کروموزوم X طی تکوین اولیۀ جنینی در یاخته‌های بدنی پستانداران ماده غیرفعال می‌شود. این بانو همچنین در پایه‌گذاری استفاده از موش به‌منزلۀ مدل تجربی معتبر در پژوهش‌های مربوط به اساس ژنتیکی بیماری‌های وراثتی نقش داشت. در پایان جنگ جهانی دوم، واحد رادیوبیولوژی شورای تحقیقات پزشکی هاروِل انگلستان تأسیس شد تا آثار پرتوتابی را بر روی موش‌ها، به‌‌منزلۀ مدلی برای پژوهش دربارۀ پیامدهای اثر بمباران‌های اتمی بر انسان، دنبال کند. لیون دریافت که جهش‌های حاصل از برنامۀ واحد رادیوبیولوژی می‌تواند دیدگاه‌های ارزشمندی دربارۀ مسائل بنیادی ژنتیک پستانداران فراهم آورد. لیون بیش از همه به‌سبب کشف غیرفعال‌شدن رونویسی یکی از دو کروموزوم X موجود در یاخته‌های جنس مادۀ پستانداران مشهور است. هر یاختۀ دیپلویید (دو لار) طبیعی دارای دو نسخه از اتوزوم‌ها (هریک از کروموزوم‌های غیرجنسی) است و این امر بدین معنی است که بر روی هریک از این زوج کروموزوم‌ها می‌تواند دو ژن وجود داشته باشد. اما یک یاختۀ بدنی جنسی ماده دو کوروموزم X دارد، در حالی‌که یاخته‌های جنس نر فقط یک کروموزوم X و یک کروموزوم y دارند که موجب می‌شود میزان فرآورده‌های ژنی وابسته به X بین دو جنس تفاوت داشته باشد. لیون فرض کرد که یکی از دو کروموزوم X در یاخته‌های جنسی ماده ازنظر رونویسی غیرفعال می‌شود. لیون در نورویچ زاده شد و در ۱۹۴۶، از کالج گیرتون کیمبریج فارغ‌التحصیل شد. پس از به‌پایان‌رساندن دورۀ دکتری، به واحد رادیوبیولوژی شورای پژوهشی پزشکی در هاروِل پیوست و در ۱۹۶۲، سرپرست بخش ژنتیک آن‌جا شد. او در ۱۹۷۳ عضو جامعۀ سلطنتی و در ۱۹۸۲ قائم‌مقام رئیس واحد رادیوبیولوژی شد.

 

---