اقتصاد کلان
اقتصاد کلان (macroeconomics)
شاخهای از اقتصاد، در ارتباط با مطالعۀ اقتصادها یا نظامهای جمعی و دربر گیرندۀ زمینههایی مانند درآمد و مخارج دولت، ترازپرداختها، سیاست مالی، سرمایهگذاری، تورّم، و بیکاری. هدف آن، درک تأثیر عوامل اقتصادی بر یکدیگر و کمّیکردن و پیشبینی درآمد کل ملی است. اقتصاد کلان جدید گسترش خود را بیشتر مدیون کار مینارد کینز[۱] است. کتاب او با نام نظریۀ عمومی اشتغال، بهره و پول[۲] (۱۹۳۶) طرحی بود برای دولتها تا بتوانند با تعدیل تقاضا، از طریق کنترل اعتبار و پول جاری، از پیدایش بحرانهای مالی و بیکاری جلوگیری کنند. بنابراین، اقتصاد کلان کینزی[۳] عرضه و تقاضای کل را تجزیه و تحلیل میکند و بیان میدارد که بازارها بهطور مداوم «تسویه[۴]» نمیشوند (یعنی تعادل عرضه و تقاضا بهسرعت برقرار نمیشود) و برای رسیدن به هدفهایی چون اشتغال کامل، ممکن است مداخلۀ دولت ضروری باشد. فرمولبندهای اقتصاد کلان کینزی عموماً در مباحث اقتصادی دوران پس از جنگ بهخوبی پذیرفته شدند و به همت مکتب کینزی جدید[۵] اصلاحشده و گسترش یافتهاند؛ همانطور که این مکتب بیان میدارد، در شرایط رکود اقتصادی، تسویۀ بازار بسیار کُند صورت میگیرد و بازگشت تعادل اشتغال کامل بدون مدیریت تقاضا (از سوی دولت) هرگز میسر نمیشود؛ اما، درعینحال، اقتصاد نئوکلاسیک[۶] با استفاده از ابزار اقتصاد خُرد[۷] برای مقابله با پیشفرض اصلی کینزیها فعالیت دوبارهای را تجربه کرده است؛ طبق این پیشفرض، منابع ممکن است در سطحی پایینتر از اشتغال کامل بهکار گرفته شوند و لذا تعادل اشتغال کامل نیاز به مداخلۀ دولت دارد. مکتب مهم دیگر، اقتصاد کلاسیک جدید[۸] است، که هدفش نشاندادن بیهودگی خطمشیهای مدیریتِ تقاضای اقتصاد کینزی است و درعوض بر اهمیت اقتصاد متکی به عرضه تأکید دارد، با این باور که عامل اصلی مؤثر بر رشد محصول ملی، تخصیص کارآمد و استفاده از نیروی کار و سرمایه است. مکتبی که با این نظریه ارتباط دارد، مکتب پول محوران شیکاگو[۹] به رهبری میلتون فریدمن[۱۰] است. او این عقیدۀ قدیمی را دوباره رواج داد که هر افزایشی در عرضۀ پول، بهجای افزایش محصول، موجب افزایش قیمتها میشود؛ لیکن، اگرچه مکتب کلاسیک جدید میگوید که تعدیل دستمزد و قیمت تقریباً همزمان صورت میگیرد و لذا در هر زمان سطح اشتغال باید در نرخ طبیعی[۱۱] باشد، پولگرایان شیکاگو معتقد به کُندی این تعدیلند و معتقدند که این تعدیل ممکن است به سالها زمان نیاز داشته باشد.