کاتون، مارکوس پورکیوس (۲۳۴ـ۱۴۹پ م)
کاتون، مارکوس پورکیوس (۲۳۴ـ۱۴۹پ‌م)(Cato, Marcus Porcius)
معروف به سِنسور[۱] دولتمرد رومی. با گسترش سیطرۀ روم در اسپانیا، در ۱۸۴پ‌م منصب سنسور را به‌دست آورد. بسیار سخت‌گیر بود، بر اشیای تجملاتی مالیات بست و فهرست‌های سناتوری و اسب‌سواران را به‌دقت بررسی می‌کرد. مخالف سرسخت نفوذ فرهنگ یونانی در فرهنگ رومی بود و به ظهور دوبارۀ قدرت کارتاژ بدگمان بود و این جملۀ معروف از اوست: «کارتاژ باید ویران شود». کاتو در شهر لاتینی توسکولوم[۲]، حدود ۲۴کیلومتری جنوب شرقی رُم متولد شد. همچون نیاکان پلبین[۳] خود کشاورز بود، ولی با حمایت والرِیوس فلاکوس[۴]، پاتریسین[۵]، به‌ترتیب در ۲۰۴ کوایستور[۶]، در ۱۹۹ آیدلیس، در ۱۹۸ پرایتور، و در ۱۹۵ کنسول شد. بین ۲۱۷ و ۱۹۱پ‌م، در دومین جنگ پونی[۷]، سپس در اسپانیا، و سرانجام در مبارزات برضد آنتیوخوس سوم[۸] پادشاه سلوکی[۹] سوریه شرکت کرد. سرکوب سلتی‌‌ها[۱۰] در اسپانیا در ۱۹۴ سبب استقبال رسمی ۱۱از او شد. کاتون عامل اصلی محاکمۀ خاندان اِسکیپیو[۱۱] به اتهام فساد در جریان جنگ کارتاژ بود و اغلب زندگی پرتجمل اسکیپیو اَفریکانوس[۱۲] را نکوهش می‌کرد. سیسرون[۱۳] خطیب و لیوی[۱۴] مورخ از کاتون به‌عنوان شهروند نمونه رومی در اوج رفاه جمهوری روم یاد کرده‌اند. رسالۀ ارزشمند کاتو با عنوان در باب کشاورزی[۱۵] موجود است؛ اما تنها بخش‌های پراکنده‌ای از اثر اصلی او، اوائل[۱۶] که تاریخ جامع روم است، به‌جا مانده است.