زبیری، محمد بن محمود
زبیری، محمد بن محمود (1919- صنعاء 1965م) Mohammad bin Mahmood Al zobairi
شاعر، رهبر ملی‌گرا و دولتمرد یمنی. در خانواده‌ای ریشه‌دار که قضات بنی زبیری صنعاء از میان آنها برخاسته‌اند به دنیا آمد. پدر و جد پدری وی نیز از قضات شرعی صنعاء بوده‌اند.
پس از تحصیلات رایج در مسجد و مدرسه‌ی دینی و بروز نبوغ شعری‌اش، به مسایل زمانه و ضرورت ایجاد تحول و تغییر سیاسی آگاهی یافت و با رهبران سیاسی مخالف نظام سیاسی امامت حاکم بر یمن و در رأس آنها با عبدالله الوزیر (قوی ترین شخصیت خاندان الوزیر که با خاندان حمیدالدین بر سر قدرت رقابت داشت) ارتباط یافت.
از سال 1939 در مصر زندگی کرد و در آنجا شعر را جدی‌تر پی گرفت. با مجامع علمی و فرهنگی مصر ارتباط یافت و مساله‌ی یمن و خواسته‌ی آزادی‌خواهان یمنی را که رهایی از استبداد مطلق حکومت امام یحیی و رهایی از بند عقب ماندگی و فقر و بی سوادی و بیماری بود در سطح نخبگان مطرح کرد. در 1948 به یمن بازگشت و پس از امضای بیانیه‌ی پیمان جنبش ملی (تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر) دستگیر و زندانی شد. پس از آزادی از زندان شعرهای حماسی- سیاسی‌اش را منتشر کرد که بر سر زبان‌ها افتاد. با امیر احمد ولیعهد امام یحیی تماس گرفت و او را به انجام اصلاحات سیاسی تشویق کرد. اما پاسخ امیر احمد ناامیدکننده بود. زبیری همراه دوستش، محمد نعمان، به عدن گریخت که خارج از کنترل دولت صنعاء قرار داشت. در این دوره شعر زبیدی بلندترین صدای جنبش آزادی‌خواه ملی بود و این صدا در تمام یمن می‌پیچید.
زبیری با پیروزی انقلاب 1948 (که عمر آن به یک ماه هم نرسید) به وزارت فرهنگ و علوم دولت عبدالله الوزیر منصوب شد. همراه هیأتی سیاسی به ریاض رفت تا با هیأتی از اتحادیه‌ی عرب دیدار کند. در این اثناء انقلاب سقوط کرد و او توانست از سرنوشتی که دوستانش در صنعاء گرفتار آن شدند (و آن زندان یا اعدام بود) بگریزد. زبیری در عربستان اجازه‌ی ماندن نیافت و به پاکستان رفت که دادن پناهندگی به او را مشروط به عدم فعالیت سیاسی کرده بود. شعر زبیری در این دوره شعر امید و رهایی است.
از 1952 تا 1962 با جنبش آزادی‌خواهان یمن مرتبط می‌شود و نقش محوری در فعالیت این جنبش در خارج از مرزها ایفا می‌کند. شعرها و نوشته‌های سیاسی و برنامه‌های رادیویی او صدای بلند انقلاب مردمی‌ای بود که در سپتامبر 1862 پیروز شد. بازگشت زبیری از تبعید با استقبال باشکوه مردم یمن همراه گردید. در دولت انقلاب، زبیری به وزارت آموزش و پرورش منصوب و پس از کنار رفتن عبدالله سلال از ریاست جمهوری، عضو شورای ریاست جمهوری شد. با اوج گرفتن نزاع میان طرفداران نظامِ امامتِ سرنگون شده و نظام جدید، زبیری که از برقرار کردن آشتی میان دو طرف نومید شده بود از صنعاء خارج شد و به برط رفت و چند سال بعد در این شهر ترور شد.
دو دیوان شعر از او منتشر شده است: ثورة الشعر و صلاة فی الجحیم.