ناتان خردمند
ناتان خردمند (Nathan der Weise)
نمایش‌نامه‌ای در قالب شعر پنج پایه‌ای یامبی (با هجاهای کوتاه و بلند پیاپی)، از گوتهولد افرائیم لسینگ، نوشته شده به آلمانی در ۱۷۷۹، اجراشده پس از مرگ مؤلف در ۱۸۰۱ در برلین. ناتان یهودی که او را خردمند می‌خوانند، دخترخوانده‌ای به نام رشا دارد که شهسوار مسیحی پرستشگاهی، عاشق اوست. شهسوار، رشا را از ناتان پیر خواستگاری می‌کند. ناتان دچار تردید می‌شود و با اطلاعاتی که به‌دست می‌آورد می‌فهمد که رشا و شهسوار برادر و خواهر و هر دو فرزندان اسد مسلمان، برادر سلطان صلاح‌الدین، هستند. اسد دوست دوران کودکی ناتان بوده و سرپرستی دخترش بلادینه (رشا) را به او سپرده بوده است. با برملا‌شدن این راز، همۀ شخصیت‌های نمایش‌نامه اختلاف‌های عمیق مذهبی خود را فراموش می‌کنند. در ملاقاتی که میان ناتان و صلاح‌الدین روی می‌دهد، صلاح‌الدین از ناتان می‌پرسد کدام‌یک از سه دین توحیدی اسلام، مسیحی و یهودی صاحب حقیقت است، و ناتان با اشاره به تمثیل سه انگشتری، که هرسه در حد کمال بودند، از پاسخ به پرسش سر باز می‌زند. درو‌ن‌مایۀ اصلی این نمایش‌نامه دعوتی است به تساهل مذهبی و نژادی. لسینگ در این اثر که آخرین و عمیق‌ترین اثر او نیز است، شعر پنج‌پایه‌ای یامبی را در ادبیات آلمانی رایج کرد و از آن پس این نوع شعر، شعر تراژدی کلاسیک شد. گوته و شیلر بیشتر آثار نمایشی خود را بر پایۀ این نوع شعر و به تأسی از لسینگ سروده‌اند.