جنگ شمالی
جنگ شمالی (Northern War)
(نیز مشهور به جنگ بزرگ شمالی[۱]) جنگ عمومی اروپایی که از ۱۷۰۰ تا ۱۷۲۱ در شمال و شرق اروپا روی داد. علت اصلی آن تمایل روسیه، دانمارک‌ـ نروژ و ساکسونی‌ـ لهستان[۲] برای مقابله با برتری‌طلبی‌های سوئد در منطقۀ بالتیک بود. این جنگ به افول نفوذ و اقتدار سوئد، و قدرت‌گرفتن روسیه در این منطقه منتهی شد. سوئد در قرون ۱۶ و ۱۷ با حمله به کشورهای همسایه و شکست‌دادن آن‌ها، قلمرو خود را در منطقۀ بالتیک به میزان چشم‌گیری افزایش داد و روسیه را از دسترسی به دریای بالتیک محروم کرد. درپی شکست روسیه از سوئد در ۱۷۰۰، پطر کبیر[۳]، امپراتور روسیه، به تقویت توان نظامی و ناوگان دریایی این کشور همت گمارد و در نبرد پولتاوا[۴] کارل دوازدهم[۵]، پادشاه سوئد، را شکست داد. کارل به عثمانی گریخت و سلطان عثمانی را به جنگ با روسیه ترغیب کرد. پطر نیز ناچار، به‌موجب پیمان پروت، با عثمانی صلح کرد. با شکل‌گیری ائتلاف ضد سوئد، سرانجام مناطق زیر سلطۀ سوئد در اطراف دریای بالتیک از چنگ این کشور خارج شد. کارل دوازدهم در ۱۷۱۸ در نبردی در جنوب شرقی نروژ کشته شد و چون فرزندی نداشت خواهرش اولریکا الئونورا[۶] ملکۀ سوئد شد، و با کشورهای متخاصم پیمان‌های جداگانۀ صلح امضا کرد. به‌موجب این پیمان‌ها سوئد مناطقی را به پروس[۷] و روسیه واگذار کرد، و روسیه به یکی از دولت‌های مقتدر اروپا بدل شد.