اورفیسم (دین)

اورفیسم (دین)(Orphism)
(یا: آیین اورفئوسی) دین اسرارآمیز یونان قدیم. سرودهای اورفئوسی ـ اشعار منسوب به اورفئوس، شاعر افسانه‌ای ـ بخشی از آن را تشکیل می‌داد. قدمت این آیین به قرن‌های ۶ و ۷پ‌م بازمی‌گردد، اما اشعار مذکور به دوره‌های بعد تعلّق دارند. هدف از مناسک خفیه تزکیه و تشرّف/پاگشایی، همراه با زندگی سخت و ریاضت‌کشیدن و دست‌یافتن به جاودانگی در جزایر آمرزیدگان بود. بقایای یک معبد اورفئوسی در ۱۹۸۰ در هانگرفورد، در برکشرِ انگلستان، به‌دست آمده است.

افسانه‌های اورفئوسی. دیونوسوس زاگرئوس خدای اصلی آیین اورفه بود. طبق سنت اورفئوسی، زاگرئوس پسر پرسفونه، الهۀ جهان مردگان، و زئوس بود که به هیئت افعی با او درآمیخته بود. حکومت جهان به زاگرئوس سپرده شد، اما تیتانها، به تحریک هِرا، همسر حسود زئوس، درپی کشتن او برآمدند. زاگرئوس، برای فرار به شکل‌های گوناگون درآمد، اما سرانجام، او را که به شکل گاو نر درآمده بود، پاره‌پاره کردند. تیتان‌ها همۀ جسم او جز قلبش را بلعیدند. آتنا قلب او را نگاه داشت و به زئوس تحویل داد؛ او نیز آن را خورد و بی‌درنگ صاحب سِمِله و از درآمیختن با او صاحب دیونوسوس زاگرئوس شد. در الهیات اورفئوسی، زئوس تیتان‌ها را با آذرخش نابود کرد و موجودات خاکی را از خاکستر آن‌ها آفرید که خیر زاگرئوس و شرّ تیتان‌ها هر دو را دارا بودند.

خاستگاه‌ها و باورها. آیین اورفه احتمالاً از دین یونانیانِ عصر پیشا هلنی برخاسته است که در انجمن‌های سرّی حفظ شده بود. اورفیسم مشتمل بود بر عناصری که در دین یونانیانِ دوران هومر دیده نمی‌شد، ازجمله عقیده به گناه و نیاز به کَفّاره دادن فردی، عقیده به مصایب و مرگ یک خدا ـ انسان، اعتقاد به جاودانگی درپی چرخه‌ای از دگردیسی‌ها و اعتقاد به ریاضت‌کشیدن که بر پایۀ باورهای فیثاغورس، ریاضی‌دان و فیلسوف یونانی، شکل گرفته بود. این آیین درپی آن بود که عنصر خیر را در انسان آزاد کند؛ چنین اعتقادی را در دوران باستان خرافه می‌پنداشتند، اما در امپراتوری روم پیروان بسیار داشت.

 

---