پروانه ثبت اختراع
پروانۀ ثَبت اِختراع (patent)
(یا: پروانۀ نوآوری) اصطلاحی است در برابر واژۀ انگلیسی پَتِنْت، که به‌موجب آن دولت از مخترع، برای جلوگیری از استفادۀ غیرمجاز دیگران از اختراع او، حمایت می‌کند. این پروانه امکان گسترش و عرضۀ اختراع را، به‌طور انحصاری و برای مدتی معین، به مخترع می‌دهد و در واقع، نوعی حفظ مالکیت معنوی به‌شمار می‌رود. به‌موجب این پروانه، مخترع می‌تواند حق ساخت اختراع خود را به مؤسسات سازنده بفروشد. پروانۀ ثبت اختراع با علامت تجاری فرق دارد. در مورد علامت تجاری ثبت‌شده، هیچ‌کس حق ندارد کالایی با همان مشخصات و با آن نام یا علامت، تولید و توزیع کند، ولی می‌تواند همان کالا را با نام و علامت تجاری دیگری تولید و عرضه کند. قدیم‌ترین پروانۀ ثبت اختراع را در ۱۴۲۱م دولت میلان برای حمایت از نوآوری صنعتی یک مهندس و معمار ایتالیایی، به نام فیلیپو برونولیچی، صادر کرد. قدیم‌ترین نظام ثبت اختراع با عنوان «قانون حقوق انحصاری» در ۱۶۲۳ در انگلستان تدوین شد. پیش از این تاریخ، پروانۀ ثبت اختراع به صورت موردی و بنا‌بر تشخیص دادگاه سلطنتی اعطا می‌شد. از مزایای ثبت اختراع آن‌که از تکرار تحقیقات و دوباره‌کاری و صرف هزینه جلوگیری می‌کند. سالانه بیش از صدها هزار پروانۀ ثبت اختراع در سراسر جهان صادر می‌گردد. صدور پروانه شرایط خاصی دارد و دامنۀ وسیعی از فعالیت‌های پژوهشی را دربر می‌گیرد. مخترعان برای ساخت، استفاده یا فروش اختراعشان در کشورهای مختلف، اغلب اختراع خود را در کشورهای متعدد به‌ثبت می‌رسانند. با تلاش زیاد، چندین پیمان جهانی و بین‌المللی برای حمایت از مخترعان، میان کشورهای جهان، منعقد شده است. از آن جمله است پیمان پاریس (۱۸۸۳) که حدود ۱۱۰ کشور آن را پذیرفته‌اند، پیمان همکاری‌های ثبت اختراع (۱۹۷۰) میان ۸۸ کشور که سازمان جهانی مالکیت معنوی اجرای آن را برعهده دارد، و پیمان ثبت اختراع اروپا (۱۹۷۷) که طبق آن، مخترعان می‌توانند اختراع خود را در همۀ کشورهای اروپایی عضو پیمان ثبت کنند. در ایران «ادارۀ ثبت شرکت‌ها و مالکیت‌های صنعتی» در وزارت دادگستری، با شرط آن‌که «سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی» بدیع‌بودن اختراع یا اکتشافی را تأیید کند، پروانۀ ثبت آن اختراع یا اکتشاف را به نام صاحب آن، برای مدت دَه سال، صادر می‌کند.