دفترهای زندان

دفترهای زندان (Quademi del carcere)

مجموعه یادداشت‌هایی دربارۀ موضوع‌هایی چون فلسفه، ادبیات، علوم اجتماعی، ادبیات و هنر، تألیف آنتونیو گرامشی، به زبان ایتالیایی، در شش مجلد، منتشرشده در ۱۹۴۸ـ۱۹۵۱. گرامشی این یادداشت‌ها را به هنگام حبس در زندان‌های موسولینی نوشت. نبودِ منابع، نه فقط آسیبی به داده‌های این یادداشت‌های پُربار نمی‌زند، بلکه بدان هویتی مستقل می‌بخشد. ازخلال این یادداشت‌ها، ازجمله «یادداشت‌هایی دربارۀ ماکیاولی» و «سیاست و دولت جدید»، روح انسان‌دوستی نویسنده‌ای آشکار می‌شود که بهترین سال‌های عمر خود را در زندان گذرانده است. گرامشی معتقد سرسخت مارکسیست بود، اما از تقلیل فرهنگ به روساخت صرف می‌پرهیخت. آرای او، که عمدتاً در این دفترها گرد آمده است، نه فقط بر جریان‌های چپ‌گرا و مارکسیست، بلکه حتی بر دیگر جریان‌های نظری نیمۀ دوم قرن ۲۰ تأثیری ژرف نهاد.