آرتریت روماتویید

آرْتْریتِ روماتوئید (rheumatoid arthritis)
(یا: التهاب مفصل روماتیسمی) التهاب مفاصل. این بیماری مزمن و پیش‌رونده با درد و خشکی مفاصل کوچک دست‌ها و پاها شروع می‌شود و به سایر مفاصل گسترش می‌یابد. بیماری با تغییر شکل اندام‌های دیگر و ناتوانی شدید همراه است. چشم‌ها، دستگاه عصبی، و سایر اعضا ممکن است درگیر شوند. درمان با انواع گوناگون داروها و عمل جراحی، ازجمله تعویض مفصل‌های بزرگ، صورت می‌گیرد. آرتریت روماتوئید در زنان سه برابر شایع‌تر از مردان است و اغلب بین ۳۰ تا ۴۰سالگی شروع می‌شود. این بیماری منشأ خودایمنی دارد. در ۱۹۹۴، اعلام شد که نوعی داروی آزمایشی قسمتی از دستگاه ایمنی را که باعث آسیب بافتی می‌شود، غیرفعال می‌کند. این خبر امیدهایی را برای مبتلایان به این بیماری ایجاد کرده است. این دارو، که نوعی پادتن تک‌دودمانی است و در آزمایش‌های اولیه به‌خوبی عمل کرده است، آثار مثبتی در زمینۀ کاهش درد، خشکی مفصل، و افزایش قدرت حرکت دارد. دو تا سه درصد از زنان و نزدیک به یک درصد از مردان در غرب به این بیماری مبتلایند. در ۱۹۹۵، تعداد مبتلایان به این بیماری در دنیا ۱۶۵میلیون نفر برآورد شده بود. آرتریت روماتوئیدِ کودکان را بیماری استیل می‌نامند.علایم. آرتریت روماتوئید همۀ بدن را درگیر می‌کند. تحلیل‌رفتن کلاژن در بافت همبند لیفی در این بیماری نیز مانند همۀ بیماری‌های بافت همبند مشاهده می‌شود. آرتریت روماتوئید معمولاً آرام‌آرام آغاز می‌شود. علایم آن عبارت‌اند از حال عمومی بد، خستگی، کم‌خونی، کاهش وزن، و خشکی دردناک مفاصل. بیماری گاهی مانند التهاب مفصل عفونی حاد یا تب روماتیسمی به‌صورت حاد و با تب و درد مفاصل شروع می‌شود. به‌دنبال آن، مفاصل کوچک دست‌ها و پاها متورم و دردناک می‌شوند و سپس، بیماری مفاصل بزرگ‌تر را درگیر می‌کند. گاهی ستون مهره‌ها هم درگیر می‌شود. درد و خشکی هنگام صبح و پس از استراحت شدیدتر است و پس از کمی حرکت کمتر می‌شود. رفته‌رفته، عضلات تحلیل می‌روند و وزن کاهش می‌یابد. در کل، ماهیچه‌های خم‌کننده قدرت خود را بهتر از ماهیچه‌های بازکننده حفظ می‌کنند. چنانچه کشش ماهیچه‌ها اصلاح نشود، تغییر شکل خمیدۀ مفاصل پدید می‌آید. این تغییرات به‌همراه تورم مفاصل و تحلیل شدید ماهیچه‌ها تغییر شکل خاص آرتریت روماتوئید را ایجاد می‌کنند. در آرتریت روماتوئید، روند التهابی در غشای زلالی مفصل‌های درگیر شروع می‌شود و سپس، به غلاف مفصل، زردپی‌های مجاور، و غضروف مفصل گسترش می‌یابد. در این بیماری، بافت لیفی جایگزین بافت طبیعی می‌شود. نتیجۀ این جایگزینی ازبین‌رفتن نظم مفصل و گاه جمود کامل مفصل است. درد، به‌خصوص در هنگام حرکات ارادی، شدید است. پیش‌بینی سیر بیماری مشکل است و شدت علایم در طول بیماری کم و زیاد می‌شود. حاملگی و زردی مانع از پیشرفت بیماری می‌شوند. در نیمی از موارد، بیماری تا سال‌ها پیشرفت نمی‌کند، ولی در سایر موارد پیشرفت ادامه می‌یابد. چگونگی شروع بیماری ارتباط چندانی به نحوۀ پیشرفت آن ندارد.درمان. درمان بیماری‌ها استراحت و به‌کارگیری روش‌های گوناگون برای جلوگیری از ایجاد تغییر شکل است. فیزیوتراپی با حرکات فعال و غیرفعال تون عضلات را حفظ می‌کند. روش‌های درمانی گوناگونی که به‌کار رفته‌اند، تاکنون ناموفق بوده‌اند. در گذشته تصور می‌شد عفونت‌های موضعی علت بیماری‌اند، به‌همین سبب دندان‌ها را می‌کشیدند، لوزه‌ها را برمی‌داشتند، و سایر کانون‌های احتمالی عفونی را با جراحی درمان می‌کردند. امروزه این نظر پذیرفته نیست. در برخی موارد، تزریق طلا مؤثر است. برای تسکین درد، آسپیرین ساده و قرص‌های کدئین بسیار مناسب‌اند. به‌نظر می‌رسد آسپیرین در برخی بیماران اثر درمانی اختصاصی دارد. در ۱۹۴۹، هنچ و همکارانش در امریکا برای نخستین‌بار نشان دادند کورتیزون و ای‌سی‌تی‌اچ (هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک) بر آرتریت روماتوئید مؤثر است. پس از تجویز این هورمون‌ها به بیماران، ابتدا علایم بیماری برطرف می‌شد و بیمار می‌توانست چند روز بعد به‌راحتی و بدون درد حرکت کند. در آن زمان، تصور شد علت بیماری کاهش ترشح هورمون‌های فوق کلیوی است و درمان قطعی آن یافت شده است، اما به‌زودی نادرستی این تصور مشخص شد. علایم با قطع کورتیزون و حتی در صورت ادامۀ استفاده از آن مجدداً ظاهر می‌شوند. اکنون دانسته است که این هورمون التهاب مفاصل را موقتاً کاهش می‌دهد، اما بیماری را درمان نمی‌کند. در ۱۹۵۴ و ۱۹۵۵، گروهی در شورای تحقیقات پزشکی گزارش کارآزمایی مقایسه‌ای بین درمان با آسپیرین و کورتیزون را در دو گروه از بیماران منتشر کرد. پس از دو سال درمان، این دو گروه از نظر بهبود وضعیت تفاوت چندانی نداشتند. با این همه، ثابت شد که کورتیزون و بقیۀ استروئیدها، مثل پردنیزون، در مهار موارد حاد مفیدند. در عین حال، رهابودن موقت بیمار از زجر بیماری اثر مثبتی بر روحیه‌اش خواهد داشت. درمان با استروئیدها ممکن است برای کمک به بیمار در مراحل تشدید بیماری مفید باشد. در بعضی شرایط، ازجمله نارسایی قلبی، دیابت، فشارخون بالا، بیماری‌های کلیوی و سل، استفاده از این داروها ممنوع است و تجویز آن‌ها باید با احتیاط صورت گیرد. به‌تازگی داروهای دیگری به این منظور ساخته‌اند. آسپیرین هنوز هم پرمصرف‌ترین مسکن است، اما داروهای ضدالتهاب دیگر، مثل فنیل‌بوتازون (بوتازولیدین)، ایندومتاسین (ایندوسید) و ایبوپروفن (بروفن)، عملکرد خاصی در درمان بیماری دارند و گاه درد را بسیار کاهش می‌دهند. داروهای دیگری که تا حدی مؤثرند عبارت‌اند از پنی‌سیلامین و داروهای یاخته‌کش. غالباً لازم است این داروها با نظارت دقیق پزشکی تجویز شوند. در مراحل نهایی آرتریت روماتوئید، پیشرفت تغییرات مفصلی به استئوآرتریت می‌انجامد که باعث ناتوانی بیشتر فرد می‌شود. در سال‌های اخیر، تعویض کامل مفصل (← ترمیم_مفصل)، به‌خصوص مفاصل دست، بالای لگن و زانو، باعث شده است که تعداد بسیاری از مبتلایان به آرتریت روماتوئید قادر به حرکات محدود بی‌درد شوند.

 

---