رومانی
| رومانی | |
|---|---|
| نام فارسی | رومانی |
| نام لاتین | Romania |
| نظام سیاسی | جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | 21,413,815 نفر |
| موقعیت | اروپای جنوب شرقی |
| پایتخت | بخارست |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | 89.8 |
| رشد سالانه (درصد) | 0.3ـ |
| شهرهای اصلی | بخارست تیمیشوارا، اورادیا، کلوژ ـ ناپوکا، یاشی، براشوو، کرایووا و پلویشت |
| زبان | رومانیایی |
| دین | مسیحیت |
| مساحت (کیلومتر مربع) | 238390 |
رومانی (Romania)
موقعیت. جمهوری رومانی در اروپای جنوب شرقی، شمال شرقی شبه‌جزیرۀ بالکان[۱]، و در ساحل غربی دریای سیاه جای دارد و از شمال به اوکراین، از شرق به مولداوی و دریای سیاه، از جنوب به بلغارستان، و از غرب به صربستان و مجارستان محدود می‌شود. مساحت این کشور ۲۳۸,۳۹۰ کیلومتر مربع است و شهر بخارست پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. کشور رومانی به بیضیِ نزدیک به دایره‌ای می‌ماند که درازای آن از شرق به غرب ۷۲۰ کیلومتر و حداکثر پهنای آن از شمال به جنوب ۵۱۵ کیلومتر است. رودخانۀ دانوب بخش عمدۀ مرز بلغارستان و نیمی از مرز صربستان را تشکیل می‌دهد و رودخانۀ پروت[۲] کشور مولداوی را از رومانی جدا می‌کند. انتهای جنوب شرقی کوه‌های کارپات[۳] و انتهای شرقی آلپ‌های ترانسیلوانی[۴] و کارپات‌های جنوبی در نواحی مرکزی این کشور به هم می‌پیوندند و بلندترین نقطۀ رومانی یا کوه مولدوویانو[۵]، با ارتفاع ۲,۵۴۳ متر را در همین بخش جای می‌دهند. دامنۀ کوه‌های مزبور از هر سو به جلگه‌های ناهموار و پوشیده از تاکستان و باغ‌های میوه و کشتزارهای وسیع منتهی می‌شود و جلگۀ تیسا[۶] که در بخش غربی کشور واقع است تا مرز کشورهای مجارستان و صربستان گسترش می‌یابد. بخش شرقی ارتفاعات مرکزی، که تا رودخانۀ پروت امتداد دارد، به جلگۀ مولداوی ختم می‌شود و دامنه‌های جنوبی ارتفاعات مزبور، با نام جلگۀ والاکیا[۷]، تا درّۀ دانوب گسترده شده و شهر بخارست را در خود جا داده است. مهم‌ترین ناحیۀ گردشگری این کشور، موسوم به دوبروجا[۸]، در انتهای شرقی جلگۀ مزبور و میان رود دانوب و ساحل دریای سیاه واقع است. رودخانۀ دانوب مهم‌ترین رود کشور رومانی است و رود مرزی پروت و نیز رودهای اولت[۹]، موریش[۱۰]، و سیرِت[۱۱] و بسیاری رودهای دیگر که اغلب ریزابه‌های رود دانوب‌اند، این کشور را مشروب می‌کنند. رومانی دریاچه‌های کوچک بسیار دارد که بزرگ‌ترین آن‌ها به نام دریاچۀ رازِلم[۱۲] در ساحل دریای سیاه و در جنوب دهانۀ رود دانوب واقع است. کشور رومانی از نظر اداری به ۴۱ بخش تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از بخارست تیمیشوارا[۱۳]، اورادیا[۱۴]، کلوژ ـ ناپوکا[۱۵]، یاشی[۱۶]، براشوو[۱۷]، کرایووا[۱۸] و پلویشت[۱۹]. رومانی دارای اقلیم معتدل با چهار فصل متمایز است. دمای هوا معمولاً در کوهستان‌ها خنک و در نواحی پست و کم‌ارتفاعی چون جلگه‌های والاکیا، مولداوی، و دوبروجا گرم است. میانگین دمای روزانۀ بخارست در دی‌ماه یک تا هفت درجۀ سانتی‌گراد و در تیرماه شانزده تا ۳۰ درجۀ سانتی‌گراد است، و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۵۷۹ میلی‌متر می‌رسد. ماه‌های فروردین تا خرداد و نیز شهریور و مهر فصل‌های پرباران این کشور است. بیشتر پوشش گیاهی جلگه‌های والاکیا و مولداوی پاک‌سازی شده و به باغستان‌ها و کشتزارهای وسیع تبدیل گردیده است. دامنۀ کوه‌ها از درختان برگ‌ریزی چون غان، راش، و بلوط پوشیده شده و پوشش گیاهی ارتفاعات از نوع درختان مخروطی مانند کاج و سپیدار است. رومانی از نظر حیات وحش غنی است و جانوران آن، که اغلب در کوه‌های کارپات به‌سر می‌برند، عبارت‌اند از گراز، گرگ، سیاه‌گوش، روباه، خرس، بزکوهی، غزال، خرگوش، گورکن، راسو، و نیز انواع پرنده.
اقتصاد. رومانی پس از جداشدن از دنیای کمونیست، سیستم اقتصادی خود را به اقتصاد بازار آزاد نزدیک کرده است. یارانه‌های دولتی حذف‌شده، نظارت دولت بر قیمت‌ها ازبین رفته و خصوصی‌سازی سازمان‌ها و کارخانه‌ها در برنامۀ دولت قرار گرفته است. افزایش نرخ تورّم و بیکاری، از دشواری‌های پیش روی دولت رومانی است. کشاورزی به همان روال پیشین باقی مانده و تولید غلات، چغندر قند، میوه، و سبزیجات پایه‌های اقتصادی آن را تشکیل می‌دهند. دامداری و پرورش گوسفند در نواحی بانات و ترانسیلوانی رواج کامل دارد. با وجود این که رومانی به‌سبب داشتن منابعی چون نفت، زغال، گاز طبیعی، نمک، لیگنیت، آهن، مس، بوکسیت، اورانیوم، و منگنز کشوری نسبتاً غنی است؛ مع‌الوصف بیشتر سوخت و مواد خام مورد نیاز صنایع خود را از خارج وارد می‌کند. بخشی از نیروگاه‌های این کشور به‌شیوۀ برقابی[۲۰] کار می‌کنند و سوخت دیگر نیروگاه‌ها به‌شیوۀ حرارتی و با استفاده از سوخت وارداتی تأمین می‌شود. دولت‌های رومانی از ۱۹۶۰ فعالیت خود را بر تقویت صنایع سنگین، فلزکاری، و تولید ماشین‌آلات متمرکز کرده و همین امر موجب آلودگی شدید محیط زیست شده است. سطح زندگی مردم این کشور در مقایسه با بیشتر کشورهای اروپایی پایین است و هنوز حدود ۹۹ درصد از مردم آن اتومبیل شخصی ندارند. بهداشت و درمان در این کشور رایگان است و تعداد پزشکان و تخت‌های بیمارستان در مقایسه با جمعیت آن درخور توجه است. تولید الکتریسیتۀ کشور مذکور ۵۲.۵میلیارد کیلووات ساعت، و سرانۀ مصرفی آن ۱,۶۲۷ کیلووات ساعت است. ذخیرۀ نفت رومانی ۱۰.۸میلیارد بشکه است و تولید سالانۀ آن به ۶.۳میلیون بشکه می‌رسد. ذخیرۀ گاز طبیعی این کشور ۳۷۰میلیارد متر مکعب است و تولید سالانۀ آن به ۱۳.۸میلیارد متر مکعب بالغ می‌شود. مساحت جنگل‌های رومانی ۶.۲۵میلیون هکتار و تولید چوب آن ۱۱.۶۵میلیون متر مکعب در سال است.
حکومت و سیاست. به‌موجب قانون اساسی دسامبر ۱۹۹۱، رومانی دارای نظام جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری است. مجلس شورای ملی رومانی ۳۴۳ عضو دارد که مردم آنان را انتخاب می‌کنند و مجلس سنای آن ۱۴۳ عضو دارد و دورۀ نمایندگی هر دو مجلس چهار سال است. رئیس‌جمهور عالی‌ترین مقام رسمی کشور است که با به‌دست‌آوردن دست‌کم دوسوم از آرای مجلس، برای یک دورۀ چهارساله برگزیده می‌شود. رهبر حزب حائز اکثریت در مجلس، مسئولیت نخست‌وزیری و تشکیل هیئت دولت را برعهده دارد.
مردم و تاریخ. جمعیت رومانی حدود ۲۱,۴۱۳,۸۱۵ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۸۹.۸ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت آن ۰.۳ـ درصد است و ۹۱ درصد از مردم آن را رومانیایی‌ها تشکیل می‌دهند. ۹۸.۵ درصد از جمعیت این کشور مسیحی‌اند، ۵۳ درصدشان در شهرها زندگی می‌کنند، و زبان رسمی آنان رومانیایی است. میانگین امید به زندگی در این کشور ۷۰ سال است و ۹۸ درصد از بزرگسالان آن با‌سوادند. شاهزاده‌نشین[۲۱]های والاکیا و مولداوی که در اواخر قرن ۱۳م و اوایل قرن ۱۴م در این سرزمین تأسیس شده بودند، در قرن ۱۵ تحت سلطۀ عثمانی‌ها قرار گرفتند. با رو به ضعف نهادن امپراتوری عثمانی در اواخر قرن ۱۸، رومانی تحت نفوذ و تسلط روسیه درآمد. در پایان جنگ کریمه[۲۲] (۱۸۵۶)، امیر‌نشین‌های والاکیا و مولداوی متحد شدند و کشور پادشاهی رومانی را تأسیس کردند و با پیمان ۱۸۷۸ برلین موجودیت و استقلال کشور رومانی رسمیت یافت. پس از جنگ جهانی اول وسعت خاک آن افزایش یافت و بسارابی[۲۳]، بوکووینا[۲۴]، و ترانسیلوانی به خاک آن ضمیمه شد. این کشور درخلال دو جنگ جهانی اول و دوم، دچار آشوب و جریان‌های تروریستی شد و اتحاد جماهیر شوروی ناحیۀ مولداوی را از تصرف آن خارج کرد. رومانی در ۱۹۴۱ به دول محور پیوست و علیه اتحاد جماهیر شوروی وارد جنگ شد و در ۱۹۴۴ به تصرف ارتش سرخ درآمد و در ۱۹۴۷ نظام حکومتی آن به جمهوری توده‌ای تبدیل شد. نیکلای چائوشسکو[۲۵] در ۱۹۶۵ به دبیرکلی حزب کمونیست رومانی رسید و در ۱۹۶۷ ریاست‌جمهوری این کشور را دردست گرفت. اعتصاب‌ها و راهپیمایی‌های ۱۹۸۷ و تظاهرات خونین ۱۹۸۹ به دستگیری و اعدام چائوشسکو و همسرش انجامید و این کشور از دنیای کمونیست خارج شد. براساس قانون اساسی ۱۹۹۱، نظام حکومتی آن به جمهوری چندحزبی با دو مجلس قانون‌گذاری تغییر یافت.
- ↑ Balkan Peninsula
- ↑ Prut
- ↑ Carpath
- ↑ Transylvanian Alps
- ↑ Moldoveanu
- ↑ Tisza Plain
- ↑ Walachia Plain
- ↑ Dobruja
- ↑ Olt
- ↑ Mures
- ↑ Siret
- ↑ Razelm
- ↑ Timisoara
- ↑ Oradea
- ↑ Cluj Napoca
- ↑ Iasi
- ↑ Brasov
- ↑ Craiova
- ↑ Ploiesti
- ↑ hydroelectric
- ↑ principality
- ↑ Crimean War
- ↑ Bessarabia
- ↑ Bukovina
- ↑ Nicolae Ceausescu