روسیه
روسیه | |
---|---|
نام فارسی | روسیه |
نام لاتین | Russia |
نظام سیاسی | جمهوری فدرال چند حزبی با دو نهاد قانونگذاری |
جمعیت | 142,914,136 نفر |
موقعیت | اروپای شرقی و آسیای شمالی |
پایتخت | مسکو |
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | 8/4 |
رشد سالانه (درصد) | 0.5ـ |
شهرهای اصلی | مسکو، سنپترزبورگ، نووسیبیرسک، نیژنی نووگورود، یکاترینبورگ، سامارا، راستوف ـ نا ـ دانو، خاباروفسک و آرخانگلسک |
زبان | روسی |
دین | مسیحیت- کمونیسم |
مساحت (کیلومتر مربع) | 17,075,400 |
واحد پول | روبل |
روسیه (Russia)
موقعیت. فدراسیون روسیه در اروپای شرقی و آسیای شمالی جا دارد. از شمال به اقیانوس شمالگان، از شرق به اقیانوس آرام، از جنوب به کرۀ شمالی، چین، مغولستان، قزاقستان و دریای خزر و جمهوریهای آذربایجان و گرجستان و از غرب به دریای سیاه، اوکراین، بلاروس (روسیۀ سفید)، لاتویا، استونی، خلیج فنلاند و کشورهای فنلاند و نروژ محدود شده است. این کشور ۱۷,۰۷۵,۴۰۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و شهر مسکو پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. روسیه، پهناورترین کشور جهان، به پنج بخش جغرافیایی به نام: جلگۀ روسیه، کوههای اورال[۱]، جلگۀ سیبری غربی، فلات سیبری مرکزی، و سیبری شرقی تقسیم میشود: ۱. جلگۀ روسیه که بخش بزرگی از اروپای شرقی را شامل میشود از شمال به دریای بارنتس[۲]، از شرق به کوهپایههای اورال، و از جنوب به دریای خزر و کوههای قفقاز محدود شده است. بلندترین نقطۀ روسیه، قله اِلبروس[۳]، با ۵,۶۴۲ متر ارتفاع در کوههای قفقاز قرار دارد. جلگه مزبور سرزمین کموبیش همواری است که رودخانههایی چون ولگا[۴]، دون[۵]، دوینا[۶] و اورال و بسیاری رودهای دیگر آن را مشروب میکنند و دریاچههای لادوگا[۷]، اونگا[۸]، ایلمِن[۹]، و اوزِرو[۱۰] از دیگر عوارض آبی این ناحیهاند؛ ۲. کوههای اورال از جنوب دریای کارا[۱۱]شروع میشود و رو به جنوب تا شمال کشور قزاقستان ادامه پیدا میکند. درازای آن ۲,۶۴۰ کیلومتر است و بلندترین قلّۀ آن، نارودنایا[۱۲]، ۱,۸۹۴ متر ارتفاع دارد. بیشتر معادن و تأسیسات صنعتی روسیه در این کوهها قرار دارند و رودخانههای اورال، ولگا، دوینا، اوب[۱۳]، و پچورا[۱۴] از آن سرچشمه میگیرند؛ ۳. جلگه سیبری غربی سرزمین هموار و پستی است که وسعت آن به حدود ۲.۵میلیون کیلومتر مربع میرسد و باتلاقها و مردابهای بسیار دارد. جلگۀ مزبور از غرب به کوهپایههای اورال و از شرق به رودخانۀ یِنیسِی[۱۵] محدود شده است و خلیج اوب[۱۶] و شبهجزیرههای یامال[۱۷] و گیدان[۱۸] عوارض ساحل شمالی این ناحیهاند. رودخانههای اوب، ینیسی و تاز[۱۹] زهابهای آن بهشمار میآیند؛ ۴. فلات سیبری مرکزی پهنۀ مرتفع و وسیعی است که از جنوب به کوههای سایان شرقی[۲۰] و یابلونووی[۲۱] میپیوندد و از شرق به زمینهای پست یاکوت[۲۲] یا حوضۀ رودخانههای لِنا[۲۳] و ویلیویی[۲۴] منتهی میشود. شمال آن را باتلاقهای پست و گودال تایمیر[۲۵] فرا گرفته و کوههای بیرانگا[۲۶]، در شبهجزیرۀ تایمیر، در شمالیترین بخش آن جا دارد. دریاچۀ بایکال[۲۷] در ارتفاعات جنوبی این فلات قرار دارد و رودخانۀ آمور[۲۸] که روسیه و چین را از هم جدا میکند از همین ارتفاعات سرچشمه میگیرد؛ ۵. سیبری شرقی عمدتاً کوهستانی است. درّۀ لِنا مرز غربی آن است و آتشفشان کلیو چفسکایا سوپکا[۲۹]، مرتفعترین نقطۀ سیبری، با بلندی ۴,۷۴۹ متر در شبهجزیرۀ کامچاتکا[۳۰] قرار دارد. رودخانههای آمور، کولیما[۳۱]، ایندیگیرکا[۳۲]، و یانا[۳۳] مهمترین زهابهای آن محسوب میشوند و رشتهکوههای ورخویانسک[۳۴] و چوکوت[۳۵] و چند رشتهکوه دیگر، ارتفاعات این منطقهاند. کرانههای شمالی و شرقی روسیه از شبهجزیرهها، خلیجک[۳۶]ها و جزایر ساحلی بسیار و جزیرههای ساحلی فراوان تشکیل شده که شبهجزیرۀ کامچاتکا و جزیره ساخالین[۳۷] در کرانههای شرقی، شبهجزیرههای کولا[۳۸] و یامال و جزایر نووایا زملیا[۳۹]، سِوِرنایا زملیا[۴۰]، سیبری جدید، و فرانتس یوزف[۴۱]، در اقیانوس شمالگان مهمترین آنها هستند. علاوهبر سرزمین اصلیِ روسیه، استان برونبومی[۴۲] کالینینگراد[۴۳] در ساحل شرقی دریای بالتیک و شمال کشور لهستان نیز بخشی از خاک این کشور محسوب میشود. روسیه به هفت منطقۀ فدرال تقسیم میشود و شهرهای مهم آن عبارتاند از مسکو، سنپترزبورگ، نووسیبیرسک[۴۴]، نیژنی نووگورود[۴۵]، یکاترینبورگ[۴۶]، سامارا[۴۷]، راستوف ـ نا ـ دانو[۴۸]، خاباروفسک[۴۹]، و آرخانگلسک[۵۰]. اقلیم روسیه کلاً قارهای و سرد است. غیر از نواحی نزدیک به دریای سیاه که از اعتدال مدیترانهای بهرهمند است، بقیه نواحی کشور بهخصوص حوالی شهر ولادیوستوک[۵۱] سرد است. دمای زمستانی نواحی شمال شرقی سیبری به ۷۰ـ درجۀ سانتیگراد میرسد و میانگین دمای تابستان در سواحل اقیانوس شمالگان به هشت درجۀ سانتیگراد بالغ میشود و دمای درّههای قفقاز از ۲۰ درجۀ سانتیگراد تجاوز نمیکند. بیشترین مقدار بارندگی در این کشور متعلق به نواحی ساحلی دریای سیاه و کوههای قفقاز است و کرانههای جنوب شرقی سیبری، تحت تأثیر پدیدۀ مونسون[۵۲]، بارندگی سنگین دارد. نواحی شمالی یا توندرا[۵۳]های روسیه از گیاهان پراکندهای چون خزه و گلسنگ پوشیده شده که روبه جنوب بر تراکم آن افزوده میشود و به جنگلهای انبوه و وسیع تایگا[۵۴] ختم میشود. نواحی مرکزی و جنوب شرقی جلگۀ روسیه و نیز جلگههای غربی سیبری از جنگل پوشیدهاند و پوشش نواحی ساحلی دریای خزر و کوههای قفقاز از گونۀ گیاهان نواحی نیمهخشک[۵۵] است. پستانداران خاص شمالگان مانند خرس قطبی و پرندگان آن نواحی و نیز روباه و جغد توندرایی و گوزن، خرس، گرگ، خرس قهوهای، ببر سیبری، سنجاب، مینک، آهو، لکلک، پرستو و عقاب حیاتوحش روسیه را تشکیل میدهند.
اقتصاد. وسعت روسیه و نامساعدبودن اقلیم آن، مشکلات بسیاری در راه توسعۀ اقتصادی آن ایجاد کرده است. با اینکه برنامههایی برای خودکفایی این کشور از نظر صنعتی و کشاورزی طراحی شده ولی هنوز تا مرحلۀ خودکفایی فاصلۀ بسیاری در پیش است و این کشور به ناچار بخشی از مواد غذایی خود را وارد میکند. غلات، جو دوسر، و چاودار مهمترین فرآوردههای کشاورزی روسیهاند. حدود یکدهم از اراضی این کشور، که عمدتاً در جلگۀ روسیه قرار دارند، قابل کشت است و دیگر مناطق کارایی کشاورزی ندارند. گوشت و لبنیات نیز محصولات دامی این کشور را تشکیل میدهند. ناوگان صیادی روسیه، بزرگترین ناوگان جهان است و محصول آن به ۴.۲میلیون تن بالغ میشود. بیشتر معادن آهن این کشور در شبهجزیرۀ کولا، حوالی مرز اوکراین، و نیز در سیبری قرار دارد و طلا، مس، روی و انواع فلزات کمیاب در کوههای آرال یافت میشود. معادن زغال روسیه در سیبری شرقی و حوضۀ کوزنتسک[۵۶] و کوههای اورال نهفته است و سیبری غربی بزرگترین ذخایر نفت و گاز طبیعی جهان را داراست. ذخیرۀ نفت این حوضه ۴۸.۵میلیارد بشکه و ذخیرۀ گاز طبیعی آن ۴۸,۱۰۰میلیارد مترمکعب است و از این لحاظ روسیه بعد از عربستان سعودی و امریکا در جایگاه سوم قرار دارد. رودخانههای ولگا و ینیسی تأسیسات برقابی عظیمی دارند و نیروگاههای متعدد هستهای آن نیز از اهمیت فراوانی برخوردارند و تولید برق آن به ۷۷۲میلیارد کیلووات ساعت بالغ میشود. روسیه در زمینۀ صنایع سنگین دارای موقعیت ممتازی است ولی مصنوعات آن بیشتر به مصرف داخلی میرسد و صادرات آن کم است. این کشور در زمینۀ صنایع فضایی با امریکا برابری میکند و فولاد خام، آهن، لولههای فولادی، الیاف صنعتی، تراکتور، کمباین، بولدوزر، رایانه، لوازم خانگی، هواپیما و لکوموتیو بخشی از فرآوردههای صنعتی آن را تشکیل میدهند.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر روسیه، جمهوری فدرال چند حزبی با دو نهاد قانونگذاری است. مجلس دوما[۵۷]ی روسیه ۴۵۰ عضو و شورای فدرال روسیه ۱۸۷ عضو دارند که مردم آنان را برای چهارسال برمیگزینند. رئیسجمهور را مردم برای دورههای ۴ساله انتخاب میکنند و قوۀ مجریه تحت نظارت اوست. فرماندهی کل نیروهای مسلح، و انتصاب نخستوزیر نیز از مسئولیتهای رئیسجمهور است.
مردم و تاریخ. جمعیت روسیه حدود ۱۴۲,۹۱۴,۱۳۶ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۸.۴ نفر در کیلومتر مربع میرسد. روند افزایش جمعیت این کشور ۰.۵ـ درصد است و روسها ۸۱.۵ درصد از جمعیت آن را تشکیل میدهند. اکثر مردم آن از آیین ارتدوکس روسی پیروی میکنند و ۷۳.۵ درصدشان شهرنشیناند و زبان رسمی آنان روسی است. میانگین امید به زندگی در روسیه ۷۰ سال است و ۹۹.۵ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. فین[۵۸]ها و اسلاو[۵۹]ها در قرن ۶م در جلگۀ روسیه ساکن شدند و بعدها تحت استیلای خزرها قرار گرفتند. خزرها امپراتوری نسبتاً پهناوری در جنوب روسیه و اوکراین تأسیس کردند و در ۷۳۷م شهر ایتیل[۶۰]، در نزدیکی دهانۀ رود ولگا، را به پایتختی خود برگزیدند. همزمان وایکینگ[۶۱]ها به قصد بازرگانی با کشورهای حوضۀ دریای سیاه و امپراتوری بیزانس راهی نواحی جنوب روسیه شدند و شهرهای نووگورود و کیِف[۶۲] را بنا نهادند. اسلاوها به مرور پیرامون این شهرها اقامت گزیدند و کشور کیِف را بهوجود آوردند و در ۹۶۵م خزرها را مغلوب کردند. نیمۀ شرقی کشور کیِف در ۱۲۳۵م به تصرف تاتارهای مغولتبار درآمد و بیشتر شهرها و آبادیهای آن تاراج و ویران شد. مهاجمان مغول اردوی زرّین[۶۳] را تأسیس کردند و شهر سرای[۶۴] در نزدیکی دریای خزر، را پایتخت خود کردند. فرزند اَلکساندر نوسکی[۶۵] (۱۲۷۶ـ۱۳۰۴) دولت پادشاهی موسکوویت[۶۶] را تأسیس کرد که تا ۱۵۹۸ دوام آورد. در زمان ایوان سوم معروف به ایوان بزرگ (۱۴۴۰ـ۱۵۰۵) بر وسعت شهر مسکو افزوده شد و این شهر رونق فراوان یافت. نوۀ او، ایوان چهارم یا ایوان مخوف[۶۷]، خود را تزار نامید و خانات تاتار و قازان را برانداخت و امپراتوری خود را از سوی شرق توسعه داد. بوریس گودونف[۶۸]، آخرین فرد این خاندان، در ۱۶۰۵ درگذشت و دوران آشوب و هرج و مرج روسیه آغاز شد. میخائیل رومانوف[۶۹] از امرای روس در ۱۶۱۲ مسکو را فتح کرد و به نام تزار روسیه به سلطنت نشست. پطر اول یا پطر کبیر، که از خاندان رومانوف بود، روسیه را به اوج عظمت و اقتدار رساند و شهر سنپترزبورگ را بنا نهاد و آن را پایتخت خود کرد. پس از او کاترین دوم معروف به کاترین بزرگ (۱۷۲۹ـ۱۷۹۶) با اقتدار تمام سلطنت کرد و در راه عظمت روسیه سخت کوشید. نوۀ او اَلکساندر اول (۱۷۷۷ـ۱۸۲۵) ناپلئون بناپارت، امپراتور فرانسه، را در نبرد روسیه شکست داد و قهرمان ملی روسیه شناخته شد و گرجستان، بسارابی[۷۰]، و فنلاند را ضمیمۀ امپراتوری خود کرد. جانشین او نیکلای اول[۷۱] با استبداد تمام بر روسیه حکومت کرد و در زمان حکومت او زمینههای ناخرسندی و بروز اغتشاشهای عمومی فراهم شد. اَلکساندر دوم (۱۸۱۸ـ۱۸۸۱) آذربایجان، قفقاز، قزاقستان را ضمیمۀ روسیه کرد و دامنۀ امپراتوری خود را تا آسیای مرکزی وسعت بخشید. انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ به حکومت خاندان رومانوف پایان داد و نظام سوسیالیستی شورایی را بر کشور حاکم کرد. اتحاد جماهیر شوروی در جنگ جهانی دوم، ارتش آلمان نازی را در صحراهای سرد و یخبستۀ روسیه درهم شکست و عنوان بزرگترین قدرت نظامی جهان را ازآن خود کرد. یوسیف استالین[۷۲] (۱۸۷۹ـ۱۹۵۳) از ۱۹۲۴ تا ۱۹۵۳ با استبداد تمام بر شوروی حکومت کرد و بسیاری از مخالفان خود را ازبین برد. میخائیل گورباچف[۷۳]، آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی، با اعلام فضای باز سیاسی، تغییرات بسیاری در نظام حکومتی کشور ایجاد کرد و بدینسان زمینۀ فروپاشی بزرگترین قدرت نظامی و استعماری جهان فراهم آمد و درپی آن نظام دموکراتیک بر کشور حاکم شد و بوریس یلتسین[۷۴] با عنوان نخستین رئیسجمهور کشور پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، زمام امور روسیه را دردست گرفت. نیز ← اتحاد_جماهیر_شوروی_سوسیالیستی
نام | مدت حكومت | تزارها | نام لاتین |
---|---|---|---|
ایوان چهارم (ایوان مخوف) | 1533ـ1584 | Ivan IV | |
فیودور اول (تئودور اول) | 1584ـ 1598 | Feodor I | |
بوریس گودونف | 1598ـ1605 | Boris Godunov | |
فیودور دوم(تئودور دوم) | 1605 | Feodor II | |
دمیتریوس | 1605ـ1606 | Demitrius | |
واسیلی چهارم | 1606ـ1610 | Vasily IV | |
میخائیل رومانوف | 1613ـ1645 | Michael Romanov | |
آلكسی اول | 1645ـ1676 | Alexis I | |
فیودور سوم (تئودور سوم) | 1676ـ1682 | Feodor III | |
ایوان پنجم | 1682ـ 1696 | Ivan V | |
پطر اول (پطر كبیر) | 1682ـ1725 | Perer I | |
كاترین اول | 1725ـ1727 | Catherine I | |
پطر دوم | 1727ـ1730 | Peter II | |
آنا ایوانوونا | 1730ـ1740 | Anna Ivanovna | |
ایوان ششم | 1740ـ1741 | Ivan VI | |
الیزابت | 1741ـ1762 | Elizabeth | |
پطر سوم | 1762 | Peter III | |
كاترین دوم (كاترین كبیر) | 1762ـ 1796 | Catherine II | |
پاول اول | 1796ـ1801 | Paul I | |
الكساندر اول | 1801ـ1825 | Alexander I | |
نیكلای اول | 1825ـ1855 | Nicholas I | |
الكساندر دوم | 1855ـ1881 | Alexander II | |
الكساندر سوم | 1881ـ1894 | Alexander III | |
نیكلای دوم | 1894ـ1917 | Nicholas II | |
رؤسای دولت روسیه شوروی | |||
یاكوف اسوردلوف | 1917ـ 1919 | Yakov Sverdlov | |
میخائیل كالینین | 1919ـ1923 | Mikhail Kalinin | |
رؤسای جمهور اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی | |||
میخائیل كالینین | 1923ـ1946 | Mikhail Kalinin | |
نیكلای شِفِرنیك | 1946ـ1953 | Nikolai Shvernik | |
كلیمنت وروشیلوف | 1953ـ1960 | Kliment Voroshilov | |
لئونید برژنف | 1960ـ1963 | Leonid Brezhnev | |
آناستاس میكویان | 1964ـ1965 | Anastas Mikoyan | |
نیكلای پادگورنی | 1965ـ1977 | Nikolai Podgorny | |
لئونید برژنف | 1977ـ1982 | Leonid Brezhnev | |
واسیلی کوزینتسوف | 1982ـ1983 | Vasili Kozinetsev | |
یوری آندروپوف | 1983ـ1984 | Yuri Andropov | |
كنستانتین چرنینكو | 1984ـ1985 | Konstantin Chernenko | |
آندری گرومیكو | 1985ـ 1988 | Andrei Gromyko | |
میخائیل گورباچف | 1988ـ1991 | Mikhail Gorbachev |
- ↑ Ural Mountains
- ↑ Barents Sea
- ↑ Elbrus
- ↑ Volga
- ↑ Don
- ↑ Dvina
- ↑ Ladoga
- ↑ Onega
- ↑ Ilmen
- ↑ Ozero
- ↑ Kara Sea
- ↑ Narodnaya
- ↑ Ob
- ↑ Pechora
- ↑ Yenisey
- ↑ gulf of ob
- ↑ Yamal
- ↑ Gydan
- ↑ Taz
- ↑ Eastern Sayan MTS
- ↑ Yablonovy
- ↑ Yakut
- ↑ Lena
- ↑ Vilyui
- ↑ Taymyr
- ↑ Byrranga
- ↑ Baikal
- ↑ Amur
- ↑ Klyu Cheyskaya Sopka
- ↑ Kamchatka
- ↑ Kolyma
- ↑ Indigirka
- ↑ Yana
- ↑ Verkhoyansk
- ↑ Chukot
- ↑ bay
- ↑ Sakhalin
- ↑ Kola
- ↑ Novaya Zemlya
- ↑ Severnaya Zemlya
- ↑ Franz Josef
- ↑ exclave
- ↑ Kaliningrad
- ↑ Novsibirsk
- ↑ Nizhniy Novgorod
- ↑ Yekaterinburg
- ↑ Samara
- ↑ Rostov-na-Donu
- ↑ Khabarovsk
- ↑ Arkhangelsk
- ↑ Vladivostok
- ↑ monsoon
- ↑ Tundra
- ↑ Taiga
- ↑ semi arid
- ↑ Kuznetsk Basin
- ↑ Duma
- ↑ Finns
- ↑ Slavs
- ↑ Itil
- ↑ Viking
- ↑ Kiev
- ↑ golden horde
- ↑ Saray
- ↑ Alexander Nevsky
- ↑ Muscovite
- ↑ Ivan the Terrible
- ↑ Boris Godunov
- ↑ Michael Romanov
- ↑ Bessarabia
- ↑ Nicholas I
- ↑ Joseph Stalin
- ↑ Mikhail Gorbachev
- ↑ Boris Yeltsin