تولید مثل جنسی
تولید مثلِ جنسی (sexual reproduction)
فرآیند تولید مثل در موجود زنده، مستلزم اتحاد یا لقاح[۱] یاختههای جنسی تخمک و اسپرم. این یاختهها را معمولاً دو فرد از جنس مخالف تولید میکنند، هر چند در تعدادی از هرمافرودیتها (دوجنسیها)[۲]، نظیر کرمهای پهن، ممکن است خودباروری (خودلقاحی) نیز رخ دهد. بیشتر موجودات زنده، غیر از باکتریها و سیانوباکترها[۳] (جلبکهای سبزآبی)، برخی انواع فرآیندهای جنسی را نشان میدهند. جز در برخی موجودات ابتدایی، یاختههای جنسی از دو نوع متمایز، معروف به تخمک (اووم)[۴] و اسپرماند. موجوداتی که تخمک میسازند ماده، و آنهایی که اسپرم میسازند، نر نامیده میشوند. الحاق یک یاختۀ جنسی نر به ماده، یاختۀ تخم (زیگوت)[۵] را میسازد که فرد جدید از آن نمو مییابد (← تولید_مثل). یاختههای جنسی براثر تقسیم یاختهای میوز تولید میشوند. اگر یاختههای جنسی نر و ماده را افراد متفاوت تولید کنند، تولید مثل جنسی اطلاعات وراثتی دو والد را طی لقاح با هم ترکیب میکند. در پستانداران، یاختههای جنسی نر (اسپرمها) در بیضهها و یاختههای جنسی ماده (تخمکها) در تخمدانها ساخته میشوند. بیشتر جانوران و گیاهان تولید مثل جنسی دارند، گرچه تعداد معدودی از گیاهان نیز از راه غیرجنسی تکثیر میشوند. اندامهای جنسی نر و ماده گیاه معمولاً در گل جای دارند. بسیاری از گلها دارای هر دو اندام جنسی نر و مادهاند. یاختههای جنسی نر گیاه درون دانههای گرده و یاختههای جنسی ماده درون تخمک قرار گرفتهاند. در موجودات ذرهبینی، تولید مثل غیرجنسی[۶] بسیار شایع است، با این همه، مخمرها و تعدادی از باکتریها از راه جنسی تولید مثل میکنند. بکرزایی[۷] و تولید مثل غیرجنسی هاگها شکلهای جانشین تولید مثل جنسیاند.