سیک، آیین

سیک، آیین (Sikhism)

(یا: سیکْه) آیین ۱۴میلیون هندی، اغلب از اهالی پنجاب‌ شرقی. آیین سیک را گورو نانَک برپایۀ آیین هندو ولی سخت متأثر از اسلام بنیاد نهاد. سیک‌ها به وحدانیت خدایی که خالق لایزال عالم است و هرگز در هیچ صورتی تجسد نیافته است و نیز به برابری همۀ انسان‌ها معتقدند. سیک‌ها ‌با هرگونه تقسیم طبقاتی سخت مخالف‌اند. کتاب مقدس آنان گورو گرنته صاحب نام دارد. گورو گوبیند سینگ «خانده دی پهول» یا تعمید با شمشیر را مرسوم و خالصه یا جرگۀ مؤمنان را تأسیس کرد. اعضای خالصه به پنج ک (آغاز هریک با حرف ک) ملبس‌اند: کِش، موی بلند؛ کَنغا، شانه؛ کیرپان، شمشیر؛ کَچهَه، شلوار کوتاه؛ و کَرا، دستبند فولادی. مردان سیک شهرت سینگ (شیر) و زن‌ها شهرتِ کائور (شهدخت) را به‌نام خود می‌افزایند. عقاید انسان با دعا و مراقبه می‌تواند آمادۀ یافتن خدا شود، ولی تقرب به درگاه الهی تنها با نظر لطف خداوند میسر می‌شود. سیک‌ها به تناسخ معتقدند و دَه گوروی خود را معلمانی می‌دانند که روح گورو نانک از کالبد آن‌ها یک به‌ یک عبور و سرانجام در گورو گرنته صاحبو خالصه خانه کرده است. چکیدۀ عقاید سیک‌ها دربارۀ خدا در منترای مول آمده است.

تاریخ. پس از مرگ نانَک، گوروهای دیگری به‌ترتیب رهبری سیک‌ها را برعهده گرفتند و با تبدیل آن‌ها به فرقه‌ای نظامی برای جامعۀ سیک، قدرت سیاسی کسب کردند. آخرین گوروی سیک، گوبیند سینگ، «خانده دی پهول» را مقرر کرد و خالصه را بنیاد نهاد. او در ۱۷۰۸ به‌دست مسلمانی به‌قتل رسید و از آن پس گورو گرنته صاحب، جانشین رهبران سیک شد. پس از تجزیۀ هندوستان، سیک‌های بسیاری از غرب به شرق پنجاب کوچ کردند و در ۱۹۶۶ تلاش‌های سانت فاتح سینگ (ح ۱۹۱۱ـ۱۹۷۲) منجربه تجزیۀ پنجاب و ایجاد ایالت سیکی در هند شد. با این حال، جنبش جدایی‌طلب اَکالی خواستار کشور کاملاً مستقلی به‌نام خالصتان و احیای دین ناب سیک شد و ریاست آن را از ۱۹۷۸ سانت جارنایل سینگ بهیندرانواله به‌دست داشت که در ۱۹۸۴ در محاصرۀ معبد زرین در آمریتسار کشته شد. به تلافی آن ایندیرا گاندی، نخست‌وزیر هند، را محافظان خود او در اکتبر همان سال به قتل رساندند. در آشوب‌های پس از آن قریب ۱۰۰۰ سیک جان خود را ازدست دادند. جانشین خانم گاندی، راجیو گاندی، با رهبر میانه‌رو سیک‌ها، سانت هارچند سینگ لونگووال، به توافق رسیدند که دولت منتخبی در پنجاب بر سر کار آید و نمایندگان آن در پارلمان هند حضور یابند، اما تندروهای سیک در ۱۹۸۵ لونگووال را نیز به‌قتل رساندند. سیک‌ها در تهران و زاهدان جمعیتی اندک‌اند که از آزادی مراسم برخوردارند و عمدتاً در دهه‌های اخیر به‌کار خرید و فروش قطعات خودرو اشتغال داشته‌اند، در کابل نیز حضور دارند.

 

---