ابوالهول
ابوالهول (Sphinx)
موجود اساطیری. در نقاشی‌های مصری، آشوری و یونانی به‌صورت شیری با سر انسان تصویر شده است. در یونان، ابوالهولِ تبس (طیوه)[۱] بالدار بود، سینه‌هایی زنانه داشت و نشانۀ حکمت به‌شمار می‌رفت. کسانی را که نمی‌توانستند به معمای او پاسخ دهند می‌کشت؛ معما این بود که کدام جانور است که ابتدا روی چهار پا، بعد روی دو پا و سرانجام روی سه پا راه می‌رود. جواب انسان است (کودک، بزرگسال و فرد سالخورده که با عصا راه می‌رود). زمانی که اُدیپوس[۲] به معمای او پاسخ داد، خودکشی کرد.
نماد. از قدیمی‌ترین بناهای یادبود مجسمۀ ابوالهول بزرگ[۳] در جیزه[۴]، در مصر، است که ۵۸ متر ارتفاع دارد و احتمالاً در فاصلۀ ۲۷۵۰ـ۲۹۰۰پ‌م ساخته شده است. این مجسمه، که گمان می‌رود نماد خِفرَع[۵]، شاه مصر، باشد، تن شیری نشسته را نشان می‌دهد که از گورستان سلطنتی و معابد کفن و دفن نگهبانی می‌کند. در دوره‌های بعد، آن را در مقیاس کوچک‌تر ساختند و معمولاً دو سوی خیابانی که به معبد می‌رسید را ردیفی از ابوالهول محصور می‌کرد. ابوالهول چندین‌بار میان شن دفن شده است، اما هربار آن را بیرون آورده‌اند. در طوماری از دودمان هجدهم به این رویداد اشاره شده است. نمونۀ دیگرِ یکی از قدیمی‌ترین مجسمه‌های ابوالهول متعلق به شاه پپی اول[۶] است که آن را از گرانیت سرخ تراشیده‌اند و در موزۀ لوور[۷] پاریس نگهداری می‌شود. در برخی از نقاشی‌های دینی مصر، شاه به‌صورت ابوالهولی تصویر شده که در حال تقدیم هدایایی به خدایان یا قلع و قمع دشمنان است. ایدۀ ابوالهول از مصر به آشور[۸] و فنیقیه[۹] و از آن‌جا به یونان راه یافت؛ نقش آن عموماً بر جواهرات ایرانی دیده شده است.