خورشید
خورشید (Sun)
ستارۀ مرکزی منظومۀ خورشیدی[۱]. سنش حدود ۵ میلیارد سال است و ۱۰میلیارد سال عمر برای آن پیش‌بینی می‌کنند و قطر آن ۱.۴میلیون کیلومتر، دمای سطحی‌اش در نورسپهر[۲]، حدود ۵,۸۰۰ درجۀ کلوین (۵,۵۳۰ درجۀ سانتی‌گراد) و دمای مرکزش ۱۵میلیون درجۀ کلوین (حدود ۱۵میلیون درجۀ سانتی‌گراد) است. حدود ۷۰ درصدش از هیدروژن، ۳۰ درصدش از هلیوم[۳]، و کمتر از ۱ درصدش از عناصر دیگر تشکیل شده است. انرژی خورشید از واکنش‌های گداختِ هسته‌ایِ[۴] تبدیل هیدروژن به هلیوم تأمین می‌شود و مقدار بسیار زیادی نور و حرارت تولید می‌کند که موجب ادامۀ حیات در زمین است. خورشید در پایان عمرش، بر اثر انبساط، به غول سرخی[۵] به ابعاد مدار مریخ[۶] تبدیل می‌شود. سپس، بر اثر انقباض به کوتولۀ سفید[۷] بدل خواهد شد. خورشید حدود ۱۴۹میلیون کیلومتر از زمین فاصله دارد و نزدیک‌ترین ستاره به زمین است. حدود هفت دقیقه طول می‌کشد تا نور و حرارت خورشید به زمین برسد. چرخش خورشید در نزدیکی استوا هر ۲۵ روز یک بار، و در قطب‌ها قدری کُندتر است. چرخش آن را می‌توان با مشاهدۀ عبور لک‌های تیرۀ خورشید[۸] (نواحی سردتری با دمای حدود ۳,۶۰۰ درجۀ کلوین/۳,۳۰۰ درجۀ سانتی‌گراد) روی قرص آن دنبال کرد. گاهی در نزدیکی لک‌های خورشید فوران‌های درخشانی موسوم به شراره[۹] دیده می‌شود. بر فراز نورسپهر خورشید (سطح ظاهری آن که نور و حرارت گسیل می‌کند) لایه‌ای از گاز رقیق، معروف به فام‌سپهر[۱۰]، قرار دارد که فقط با وسایل مخصوص یا هنگام گرفت[۱۱] (کسوف) مشاهده می‌شود. برجستگی‌هایی با نام زبانه[۱۲] از فام‌سپهر به سوی خرمن[۱۳] خورشید (هاله‌ای از گاز رقیق و داغ که خورشید را احاطه می‌کند) گسترده می‌شود. گاز جوشان از خرمن به طرف منظومۀ خورشیدی جریان می‌یابد و باد خورشیدی[۱۴] را پدید می‌آورد. فعالیت‌های خورشید، از جمله لک‌های خورشیدی، شراره‌ها، و زبانه‌ها، طی چرخۀ خورشیدی که طی یازده سال به حداکثر خود می‌رسد و ظاهراً به میدان مغناطیسی مربوط است، اوج می‌گیرند و فروکش می‌کنند. دیواره‌ای از اتم‌های گرم هیدروژن با دمای ۲۰ تا ۴۰هزار درجۀ کلوین (۱۹,۷۰۰ تا ۳۹,۷۰۰ درجۀ سانتی‌گراد) در مسیر حرکت خورشید در فضا ایجاد می‌شود. این دیواره، که در ۱۹۹۵ کشف شد، در ۲,۲۴۰میلیون کیلومتری خورشید قرار دارد و وجود آن را نظریه‌پردازان پیش‌بینی کرده بودند. در ۱۹۹۵، اخترشناسان امریکایی وجود آب در خورشید را گزارش کردند. این آب به شکل بخار فوق گرم[۱۵] در دو لک خورشیدی، با دمای فقط ۳,۳۰۰ درجۀ کلوین (۳هزار درجۀ سانتی‌گراد)، قرار داشت و به این ترتیب از دمای مناطق دیگر سطح خورشید، یعنی ۵,۸۰۰ درجۀ کلوین (۵,۵۳۰ درجۀ سانتی‌گراد) متمایز بود.