سون یات سن
سون یات سِن (۱۸۶۶ـ۱۹۲۵)(Sun Yat-Sen)
(به چینی سون وِن[۱]) انقلابی چینی. در نزدیکی گوانگجو[۲] در خانواده‌ای زمین‌دار متولد شد. در مدرسۀ پسرانۀ انگلیکان[۳] در هونولولو[۴] (۱۸۷۹ـ۱۸۸۲) تحصیل کرد، و تحت تأثیر غرب قرار گرفت. از دانشکدۀ پزشکی هنگ‌کنگ دانشنامه گرفت (۱۸۹۲) و در همان شهر به طبابت پرداخت. از آن پس همۀ فعالیت‌هایش صَرف سرنگونی سلسلۀ چینگ[۵] و تأسیس جمهوری بادوام در چین شد. پس از شورشی ناموفق (۱۸۹۵) از چین گریخت و برای جلب حمایت چینی‌های مقیم خارج در سراسر جهان به سفر پرداخت. اتحادیۀ انقلابی تئونگ منگ هوی[۶] را در ژاپن تأسیس کرد (۱۹۰۵) و سه اصل ملی‌گرایی، مردم‌سالاری، و امرار معاش مردم را اعلام کرد. پس از پیروزی انقلاب چین، سون به ریاست موقت جمهوری چین انتخاب شد (دسامبر ۱۹۱۱)، اما دو ماه بعد به نفع یوآن شی‌کای[۷] کنار رفت. تئونگ منگ هوی به حزب سیاسی تبدیل شد و کومین‌تانگ[۸] نام گرفت. سون در ۱۹۱۳ پس از شورشی ناموفق علیه یوان به ژاپن گریخت، در ۱۹۱۷، به چین بازگشت و در ۱۹۲۱ رئیس دولت ملی خودخواندۀ گوانگجو در جنوب چین شد. در ۱۹۲۴، به‌منظور فتح سراسر چین، همکاری نزدیکی را با کمونیست‌ها آغاز کرد. از او کتاب‌های خاطرات یک انقلابی چینی و شالوده‌های بازسازی ملی (ترجمه ۱۹۵۳) برجا مانده‌اند.