تانتراییسم
تانْترائیسم (Tantrism)
(یا: تانتریسم) صورت‌هایی از ادیان هندو و بودا، تقسیم‌کنندۀ عالم وجود بین نیروهای مذکر و مؤنثی که وحدت آن در گرو تعامل آن‌هاست. هندوگری تانترایی با اَعمال یوگای جادویی و جنسی به تقلید از وصلت شیوا و شاکتی، چنان‌‌که در متن‌های مشهور به تانتراها آمده است، نسبت دارد. تانتراها منتسب به بودا و دربارۀ روش‌های آیینی و جادویی رسیدن به اشراق‌اند. تانترا شیوۀ دیگر ریاضت در مقابل یوگاست و به دو بخش تانترای سفلی و علیا تقسیم می‌شود. در تانترائیسم سفلی، سحر یا جادوی سیاه و بهره‌گیری از جمجمۀ مردگان و استخوان‌های پوسیدۀ ارواح و رذایل دیگر مجاز است. و در تانترائیسم علیا از لذت‌هایی که در طبقۀ انسان‌هایی با سرشت حیوانی رایج است، استفاده می‌کنند تا ذهنیت را از حیوانیت ارتقاء دهند. اما یوگا ریاضتی برای انسان‌های با سرشت ملکوتی است. بوداییگری تانترایی در هند قرون وسطا معمول بود و با استفاده از یوگا و منتراها و مراقبه به پیروانش می‌آموخت که چگونه بر خود مسلط شوند و به یگانگی با عالم وجود دست یابند.