خرد جاویدان
خرد جاویدان (The Perennial Philosophy)
(یا: فلسفۀ جاویدان) اثری انتقادی و فلسفی از آلدوس هاکسلی، فیلسوف و رمان‌نویس انگلیسی، در مطالعۀ عرفان و الهیات شرق و مسیحی. نخستین بار سال ۱۹۴۵م در امریکا و سال بعد در انگلیس انتشار یافت. هاکسلی در مقالات تحقیقی هدف‌ها و وسیله‌ها[۱] به منظور آنکه تحلیل‌هایش را در ترکیب و تألیفی مقدماتی شامل «نظریه‌ای دربارۀ طبیعت غایی واقعیت» منظم کند، به معضلات عمدۀ اخلاقی انسان امروزی در برابر علم پرداخته بود. او در اثر حاضر که دارای عنوانی لایبنیتسی است، در واقع، مذاهب و سنن شرقی و غربی را در نوعی وحدت کلیساها در مقیاس جهانی به هم می‌آمیزد. او می‌کوشد تا از طریق وجه مشترکی برای تمام جریانات بزرگ اندیشه، روح علمی و روح عرفانی را با هم سازش دهد. این تلاش عقلی با روش عملی نویسنده سازگار است که راه نجات را در نوعی عرفان نزدیک به آیین بودا می‌دانست؛ گرچه هاکسلی برخلاف آیین بودا برای وجود قائل به بنیانی صرفاً روحی بود و خداپرست غیروحیانی باقی ماند. او مخالف عقلی-مذهبی هم نشد، بلکه جایی را هم به علم اختصاص داد. نتیجۀ کار ترکیب و تألیف کاملی است: از یک طرف دیوار عقلی-مذهبیِ وی او را از جهان عرفان جدا می‌کند و از سوی دیگر، راه‌حل‌هایش برای اصلاح نفس در جهان فناوری بلااثر می‌ماند. در ۱۹۵۴م، تعقیب و فهم او برای خوانندگانش در کتاب درهای ادراک[۲] بیش از پیش مشکل می‌شود؛ او در این کتاب به ماده‌گرایی حمله می‌کند، اما آخرین کشفیات پزشکی را برای ارتقا بخشیدن به روح به کار می‌برد. این روحیه که در تأملی هندی فرو می‌رود که در آن خداشناسی عصب‌شناختی، مرگ‌شناسی و فراشیمی به هم آمیخته می‌شود، به اینجا می‌رسد که علاج نقص‌های وضع ما را در مواد مخدر جستجو می‌کند. در واقع، در این دوره دلبستگی هاکسلی به عرفان او را به استفادۀ مکرر از مسکالین، داروی روان‌گردان، سوق داده بود.