استعلایی

استعلایی (tranxendental)
به چیزی گفته می‌شود که مستقل از هر گونه تجربه‌ بوده و شرط امکان‌ تجربه محسوب می‌شود. امر استعلایی که فراسوی افق تجربۀ حسی و نظریه‌های مبتنی بر تجربه حسی است در قالب‌های منطقی یا ریاضی نیز شناخت‌پذیر نیست. کانت در مبحث حسیّت استعلایی، مکان و زمان را صورت‌های پیشین حسیّت و شرط امکان چیزها می‌داند که همۀ چیزها از مجرای آن‌ها به ما داده می‌شود. در مبحث منطق استعلایی نیز مفاهیم محض فاهمه نظیر «وحدت»، «علّیت» و غیره را به‌عنوان قوالبی پیشین و مقدم بر تجربه، شرط امکان شناخت چیزها می‌شمارد. پرسش‌های استعلایی را هم مسائل فلسفی و هم مسائل متافیزیکی نظیر شکاکیت و اصالت فیزیک برمی‌انگیزند.