ویشنوپرستی
ویشْنوپَرَستی (Vaishnavism)
پرستش ویشنو[۱] خدای هندو، پرطرفدارترین مذهب آیین هندو[۲]. صورت‌های عمدۀ ویشنو عبارت‌اند از کریشنا[۳] و راما[۴]، که چکیدۀ تعلیماتشان در متونی مانند بهاگاواد گیتا[۵] و رامایانا[۶]، که تقدیم به کریشنا و راما شده، آمده است. پرستش ویشنو در دو شکل متجسد راما و کریشنا، به‌ویژه از قرن ۱۵م به‌بعد، به‌واسطۀ نهضت پارسایی (بهکتی) در شمال هند، گسترش و رواج بیشتری یافته است. مضمون اصلی را بهکتی[۷]، عبادت صورت شخصی خدا، تشکیل می‌دهد و سرودهای عبادی، موسوم به بهاجان[۸]، همراه با آن خوانده می‌شود. پرستندۀ ویشنو را ویشناوا می‌نامند. ویشنوپرستی، شیواپرستی و شکتی‌پرستی سه شکل عمدۀ آیین هندوی جدید است. ویشناوا خدا را در پنج صورت پرستش می‌کند: تجسدها یا اوتارها؛ خدای متعالی با صفاتِ علم، قدرت، مهارت، سیادت، مردانگی و درخشندگی؛ تجلیات الهی در صورت کریشنا؛ صورت ذاتی خداوند که مورد پرستش اندیشمندان است؛ پرستش شکل مادی خدا به‌صورت بُت در معابد. ویشیشْتادْوَیتا (یگانگی مشروط)، دویتا (دوگانگی)، دویتادویتا (دوگانگی در یگانگی)، شُدّاه دویتا (یگانگی محض)، و اکینتیا ـ بهدابهدا (دوگانگی غیرقابل درک و دوگانگی) از مکاتب مهم فلسفی ویشنوئیسم به‌شمار می‌روند.