آگاهی (روان شناسی)
آگاهی (روان‌شناسی)(consciousness)
(یا: هشیاری، خودآگاهی) آگاهی از خود و محیط، بدون بازدارنده‌هایی چون خواب، بیماری، دارو یا هیپنوتیسم[۱]. این آگاهی صرفاً مربوط به رخدادها یا پدیده‌های بیرونی نیست و احساسات، باورها و رویدادهای ذهنی شخص را نیز دربرمی‌گیرد. این خودآگاهی درون‌نگرانه، در مقایسه با صِرف پاسخ به محرک‌های بیرونی، معمولاً پیش‌شرطی برای هشیاری است. این ویژگی در حیوانات شکل دیگری دارد و اعتقاد بر این است که در حیوانات، مثلاً شمپانزه[۲]، شکل آن متفاوت است یا حتی اصلاً وجود ندارد. طبق نظر زیگموند فروید[۳]، روان‌پزشک اتریشی، آگاهی به‌سبب داشتن ویژگی‌هایی چون همسانی[۴] و نیز درک تفاوت‌های فضا و زمان، از ناخودآگاهی[۵] متفاوت است. در ناخودآگاهی، معنی نمادها و رخدادها، مانند حالت رؤیا، مکرراً تغییر می‌یابد و تضادها غالباً پذیرفته می‌شود. این بخش دربردارندۀ انگیزه‌هایی است که از بخش خودآگاه دور نگاه داشته شده یا واپس‌زده شده است. روان‌شناسان و عصب‌شناسان سعی کرده‌اند به فرآیندهای دخیل در آگاهی دست یابند، اما توفیق چندانی نداشته‌اند.