ابن علقمی
ابن عَلقَمی (ح ۵۹۱ـ۶۵۶ق)
وزیر مستعصم آخرین خلیفۀ عباسی. در خانواده‌ای شیعی در شهر نیل بر کرانۀ نهری به همین نام زاده شد. به هنگام جلوس مستعصم بر تخت خلافت در ۶۴۰ ابن علقمی استاذالدار بود و در ۶۴۳ به وزارت او رسید. درباره همکاری او با مغولان در فتح بغداد گویا ابن علقمی از غارت‌شدن کرخ شیعه‌نشین کینه‌ای از دستگاه عباسی در دل داشت، امّا نمی‌توان میزان تأثیر نقش او را به‌درستی حدس زد؛ اما مسلم است که با سران سپاه خلیفه به‌منظور عدم مقابله با لشکر مغول، توافق کرده بود. با این همه نمی‌توان به گفتۀ مورخانی اعتماد کرد که ابن علقمی عمداً بغداد را از لشکریان خالی کرد و شهر را بی‌دفاع گذاشت و یا شخصاً مسئول شکستن بند بشیریه بود، که در هزیمت فاجعه‌بار سپاهیان خلیفه تأثیر عظیم داشت. مغولان او را مدتی کوتاه در مقام وزارت باقی گذاشتند و پس از فوتش (۶۵۶ق) پسرش شرف‌الدین ابوالقاسم علی جانشین او شد. امّا از طرف دیگر برخی جانشین ابن علقمی را شخصی به‌نام عمران از اهالی بعقوبه می‌دانند. مورخان دربارۀ تبار ایرانی یا عربی ابن علقمی اختلاف نظر دارند.