القاعده
القاعِده
بزرگ‌ترین و خطرناک‌ترین شبکۀ بین‌المللی تروریستی در تاریخ جهان، پایه‌گذاری‌شده توسط اُسامه بن لادن، در ۱۹۹۸. هدف القاعده به ظاهر پالودن کشورهای اسلامی از نفوذ غرب به‌ویژه امریکا و تأسیس نوعی خلافت اسلامی واحد شامل آحاد امت اسلامی، از طریق جهاد و اِعمال موبه‌موی شریعت است. اسامه در فتوای ۱۹۹۸ خود ریختن خون یهودیان و صلیبیان (امریکاییان و متحدان آن‌ها) را در هرجا و هر زمان که ممکن باشد، واجب دانست. در رأس القاعده امیراعظم قرار دارد و مقام دوم معاون او است. مجلس شورای القاعده مسئول سیاست‌گذاری، استراتژی و صدور فتاوی است و عملیات تروریستی را تصویب می‌کند. چهار کمیتۀ عملیاتی فعالیت‌های نظامی، مالی، تجاری و مذهبی را اداره می‌کنند و در برابر مجلس شورا مسئولیت دارند. گفته می‌شود که القاعده در ۴۵ کشور جهان هسته‌هایی به‌وجود آورده است که هرگاه اوضاع و احوال را مناسب بدانند، به عملیات تروریستی، اغلب انتحاری دست می‌زنند. با این‌همه، سازمان آن صُلب نیست و انعطاف‌پذیر است و اشخاص و گروه‌های متعصب می‌توانند به ابتکار خود در موقع مقتضی اقدام به عملیات خرابکاری و تروریستی کنند. بعد از ورود اشغالگران شوروی به افغانستان (۱۹۷۹)، بن لادن برای جهاد به آن‌جا رفت و به اتفاق شیخ عبدالله عَزّام مکتب‌الخدمات را بنیاد گذاشت (۱۹۸۴) که طی دَه سال توانست هزاران مسلمان را از ۵۰ کشور جهان گرد آورد و آموزش دهد. پس از بروز اختلافاتی بین این دو، طرح ایجاد القاعده شکل گرفت و بعد از ترور عّزام، القاعده رسماً از مکتب‌الخدمات جدا و جنبشی مستقل شد (۱۹۹۹). بن لادن از ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۶ القاعده را به‌صورت شبکۀ نیرومندی سازمان داد. اولین ضربۀ القاعده حمله به نظامیان امریکایی در یمن (۱۹۹۲) بود، اما عظیم‌ترین حملۀ تروریستی تاریخ، ربودن چهار هواپیمای مسافربری در امریکا و انهدام برج‌های دوقلوی مرکز تجارت جهانی و بخشی از ساختمان وزارت دفاع آن کشور (یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱) بود که موجب حملۀ امریکا به افغانستان، سرنگونی حکومت طالبان و متواری‌شدن اسامه بن لادن شد و پیامدهای بزرگ جهانی داشت، که مهم‌ترین آن‌ها اشغال عراق و سرنگونی رژیم صدام حسین بود (۲۰۰۳). ثروت کلان شخصی اسامه بن لادن، شرکت‌ها و کسب‌وکارهای ظاهراً قانونی، سود سپرده‌های بانکی و بهره‌برداری از عایدات سازمان‌ها و مؤسسات خیریۀ واقعی اسلامی، و کمک‌های مادی اشخاص معتقد به اصول القاعده تأمین‌کنندۀ منابع مالی این شبکه است. اما برخی محققان و کارشناسان سیاسی با توجه به اسناد و مدارک، معتقدند این شبکه توسط سازمان سیا و برای زمینه‌سازی هجوم امریکا به کشورهای اسلامی و برای مخدوش کردن چهرۀ مسلمانان تأسیس شده است. پس از کشته‌شدن اسامه بن‌لادن در پاکستان توسط نیروی امریکایی (۲۰۱۱)، ایمن الظواهری جانشین وی شد.