الپتکین
اَلپْتَکین (۳۱۴ـ۳۵۲ق)
پایه‌گذار سلسلۀ غزنویان. غلامی ترک‌نژاد بود و در دستگاه نظامی سامانیان خدمت می‌کرد. پس از مدتی در دورۀ فرمانروایی عبدالملک اول سامانی به مقام حاجب‌الحجّاب و سپهسالاری خراسان و حکومت نیشابور رسید (۳۴۹ق). پس از مرگ عبدالملک بن نوح سامانی، اَلپتکین که مخالف حکومت منصور اول سامانی و کوشیده بود نصر بن عبدالملک را به تخت بنشاند از سمت‌هایش خلع شد و ناچار به بلخ گریخت. در آن‌‌جا از سپاه منصور اول سامانی شکست خورد (ربیع‌الاول ۳۵۱ق) و به غزنه رفت. آن شهر را از دست امیر محلی آن که لاوک نام داشت، درآورد و دورۀ اول حکومت غزنوی را پایه گذارد.