امر مطلق

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

امر مطلق (categorical imperative)

(یا: فرمان قطعی) عنوان پیش‌نهادۀ کانت برای اصل اعلای اخلاق. این اصل به قانونی از عقل وفادار است که عقل به‌‌گونه‌ای نامشروط به آن مقید است. این قانون در مقابل امر مشروط[۱] قرار دارد که همیشه بر سود و علاقه استوار است و بنابراین نمی‌تواند ما را به‌گونه‌ای نامشروط و اخلاقی مقید کند. نخستین صورت‌بندی امر مطلق چنین است: «فقط مطابق با آن دستوری عمل ‌کن که در عین‌ حال بتوانی آن را به قانونی همگانی تبدیل کنی». یکی از استلزام‌های اخلاقی عمدۀ این دستور در قانون زیر بیان می‌شود: «همواره با بشریت، خواه خودت و خواه دیگری، چنان رفتار کن که او را غایتی در خود بدانی و نه هرگز همچون وسیلۀ صرف». استلزام دیگر این است که انسان فقط تابع قوانینی است که خودش آن‌ها را وضع کند و بااین‌حال سرشتی کلی داشته باشد. کانت این اصل را اصل خودآیینی[۲] می‌نامد و آن را شالودۀ هرگونه کرامت و عزّت انسانی می‌شمارد.

 


  1. hypothetical imperative
  2. autonomy