برگ
برگ
ضمایم جانبی ساقۀ گیاه. در اغلب گونه‌ها، نخستین اندام فتوسنتزکننده است. انواع مهم برگ عبارت‌اند از لپه (برگ دانه)،برگ‌های فلسی[۱] روی ساقه‌های زیرزمینی، برگینه[۲] و برگه[۳] در محوری که روی آن گل تولید می‌شود. معمولاً برگ‌ها از سه بخش تشکیل می‌شوند: غلاف یا قاعده برگ، دمبرگ، و پهنک. پهنک دارای شبکه‌ای از رگبرگ‌هاست که هدایت آب و مواد غذایی را بر‌عهده دارند. هر برگ چندین لایه بافت دارد. از نظر ساختاری، برگ متشکل از بافت‌های درونی یا یاخته‌های میانبرگ است که با روپوست یا اپیدرم احاطه می‌شوند و معمولاً یک لایۀ مومی اضافی، با نام پوستک، از تبخیر بیش از حد آب از بافت‌های برگ جلوگیری می‌کند. روپوست از لایۀ منفردی از یاخته در قسمت بیرونی برگ تشکیل می‌شود. پیوستگی روپوست با منافذ کوچکی با نام روزنه گسسته می‌شود که از خلال آن‌ها گاز به‌منظور فتوسنتز و تنفس بین گیاه و اتمسفر مبادله می‌شود. آب نیز از روزنه‌ها براثر تعرق خارج می‌شود. میانبرگ را می‌توان به دو لایه تقسیم کرد. نیمۀ بالایی متشکل از یاخته‌های طویلی پُر از کلروپلاست[۴] است که عامل فتوسنتزند و با نام بافت نرده‌ای ( پالی‌سادیک)[۵] شناخته می‌شود. نیمۀ پایینی میانبرگ دارای سلول‌هایی نسبتاً نامنظم‌تر با کلروپلاست اندک است و به میانبرگ اسفنجی معروف است. میانبرگ فضاهای خالی بسیاری دارد که انتشار[۶] دی‌اکسید کربن و اکسیژن به درون و بیرون یاخته‌ها را ممکن می‌سازد. (← نفوذ (علوم زمین)) برگ ساده[۷]، مانند برگ راش[۸] و بلوط، غیرمنشعب است. برگ مرکب[۹]، مانند برگ تمشک[۱۰]، شاه بلوط هندی[۱۱]، از برگچه‌های متعدد تشکیل می‌شود. (زبان گنجشک[۱۲] برگ شانه‌ای[۱۳] دارد). گیاهانی که در پاییز برگ‌های خود را ازدست می‌دهند برگ‌ریز[۱۴] یا خزان‌کننده نامیده می‌شوند، در حالی‌که گیاهانی که برگ‌های خود را آرام‌آرام ازدست می‌دهند، به‌صورتی‌که در سراسر سال برگ دارند، همیشه‌سبز نامیده می‌شوند. به این نوع برگ‌ها پایدار[۱۵] گفته می‌شود. در ۱۹۹۶، گیاه‌شناسان امریکایی نشان دادند که سطح برگ با رسیدن به مرحلۀ بلوغ دچار تغییر می‌شود. سطح برگ جوان مناطق چرب متعددی دارد که در برگ‌های مسن، احتمالاً براثر زخم و ساییدگی، ازبین می‌رود.