بغداد
| بغداد | |
|---|---|
| نام فارسی | بغداد |
| کشور | عراق |
| موقعیت | در دوسوی رود دجله |
| جمعیت | ۶,۷۷۷,۳۰۰ نفر (۲۰۰۳) |
| تولیدات و صنایع مهم | پالایش نفت، دباغی، عمل آوری توتون، و تولید منسوجات، سیمان، و شراب |
| بناهای مهم | بقایای کاخ تیسفون (ایوان مداین) |
بَغداد
شهری تاریخی و پایتخت عراق، در دوسوی رود دجله با ۶,۷۷۷,۳۰۰ نفر جمعیت (۲۰۰۳). مهم‌ترین مرکز اقتصادی و تولیدی عراق است و صنایع آن عبارت‌اند از پالایش نفت، دباغی، عمل‌آوری توتون، و تولید منسوجات، سیمان، و شراب. در دشتی حاصل‌خیز واقع شده و آب‌و‌هوایی گرم و مرطوب دارد. دو قسمت شهر با یازده پل به یکدیگر وصل شده‌اند. بغداد، که در متون اسلامی با نام‌هایی دیگر همچون الزوراء، مدینة‌السلام، و دارالسلام نیز نامیده شده، بزرگ‌ترین شهر عراق است. شهر کنونی را منصور، خلیفۀ عباسی، در ۱۴۵ق/۷۶۲م نزدیک ویرانه‌های تیسفون بنا نهاد و آن را مدینة‌السلام نامید و پایتخت خود قرار داد. هارون‌الرشید و برمکیان بر رونق آن افزودند، اگرچه اکنون از شهر داستان هزارو‌یک‌شب چیز زیادی باقی نمانده است. مأمون موسسۀ علمی بیت‌الحکمه را در این شهر بنا کرد. در قرون ۳ و ۴ق با تأسیس رصدخانه، کتابخانه، نظامیه و چندین مدرسه و بیمارستان و نیز با ترجمۀ آثار پهلوی، فارسی سربانی، یونانی، و سانسکریت به مرکز علم و طب و حکمت جهان اسلام تبدیل شد. عضدالدولۀ دیلمی در ۳۳ق/۹۴۵م بغداد را فتح و شیعیان را در مصدر امور قرار داد. در ۴۴۷ق/۱۰۵۵م، طغرل سلجوقی وارد بغداد شد و در ۶۵۶ق/۱۲۵۷م هلاکوخان، گویا به تحریک خواجه نصیرالدین طوسی، بغداد را گرفت و ساکنانش را قتل عام کرد و مستعصم، آخرین خلیفۀ عباسی، را کشت. تیمور لنگ در ۷۹۵ق/۱۳۹۲م و ۸۰۳ق/۱۴۰۰م بغداد را ویران و مردم آن را قتل عام کرد. در ۹۱۴ق/۱۵۰۸، شاه‌اسماعیل صفوی شهر را تصرف کرد. در ۱۰۴۸ق/۱۶۳۸ ترکان عثمانی بر آن‌جا مسلط شدند تا این‌که نادرشاه، بغداد را از چنگ عثمانی خارج کرد. در ۱۳۳۶ق/۱۹۱۷، نیروهای انگلیسی به شهر آمدند و با پایان قیمومت بریتانیا و تأسیس دولت مستقل عراق در ۱۹۲۱، بغداد پایتخت کشور مستقل عراق شد. در جنگ خلیج فارس (۱۹۲۱)، نیروهای ائتلافی سازمان ملل متحد چندین بار این شهر را بمباران کردند. بغداد در ۲۰۰۳، با حملۀ ایالات متحدۀ امریکا به عراق سقوط کرد. شهری که منصور بنا کرد اکنون کاملاً ویران شده و فقط چند ساختمان آجری قدیمی از آن باقی مانده است. مهم‌ترین آثار تاریخی بازمانده در نزدیک بغداد بقایای کاخ تیسفون (ایوان مدائن) و آرامگاه سلمان فارسی است. سایر بناهای آن عبارت‌اند از مسجد مرجانیه، مدرسۀ مرجانیه، مدرسۀ مستنصریه، و منارۀ الفازی. امام محمد غزالی مدرس نظامیۀ بغداد بود و شاعران و مؤلفان ایرانی، ازجمله سعدی و حافظ، از بغداد یاد کرده‌اند.