تشبیه تفضیل

تَشبیه تَفضیل

اصطلاحی در بیان. نوعی تشبیه که در آن نخست چیزی به چیزی تشبیه شود، ولی پس از آن، گوینده برتری مشبه را بر مشبهٌ‌به یاد کند. این نوع از تشبیه هنگامی استفاده می‌شود که شاعر از شباهت میان مشبه و مشبه به راضی نیست و به همین خاطر، توضیحی بر تشبیه قبلی خود اضافه می‌کند که موجب برتری مشبه نسبت به مشبه به شود. چنان‌چه در این مثال مشخص است:

یکی دختری داشت خاقان چو ماه ـ کجا ماه دارد دو چشم سیاه؟! (فردوسی).

فردوسی دختر را به ماه تشبیه کرده است، اما سپس با افزودن نکته‌ای دیگر تشبیه خود را نقض کرده و بیان می‌کند که در واقع دختر از ماه نیز زیباتر است، چرا که ماه همانند دختر دو چشم سیاه ندارد.

نمونه‌ی دیگری از تشبیه تفضیل در این ابیات از فرخی مشاهده می‌شود:

بـه قــدگويی سـروی اسـت درمـيـان قبــا              بـه روی گفتی ماهی است بر نهاده كـلاه

چو ماه بود و چو سرو و نه ماه بود و نه سرو              كـمـرنبنـدد سـرو و كـلـه نــدارد مـــاه

منبع: نگاهی تازه به تشبیه تفضیل.