ثابت بن قره حرانی

ثابِتِ بنِ قُرِّه حَرّانی (۲۲۱ـ۲۸۸ق)

ثابت بن قره حرانی
زادروز	حران ۲۲۱ق
درگذشت	۲۸۸ق
ملیت	ترکیه ای
شغل و تخصص اصلی	مترجم
شغل و تخصص های دیگر	فیلسوف، ریاضی دان، منجم و طبیب
آثار	جوامع کتاب باری ارمینیاس؛ ترجمه کتاب الماخوذات (از ارشمیدس)؛ اصلاح اصول هندسه (از اقلیدس و با ترجمه حنین بن اسحاق)
گروه مقاله	فلسفه، منطق و کلام

مترجم، فیلسوف، ریاضی‌دان، منجم و طبیب سریانی‌زبان. در حران (واقع در جنوب شرقی ترکیۀ امروزی) زاده شد. جز سریانی، عربی و یونانی را نیز نیک می‌دانست. پس از تحصیل فلسفه و ریاضیات و طب در بغداد، به حرّان بازگشت. به‌سبب ابراز عقایدی مخالف با عقاید هم‌کیشانش، ناچار به کَفَرتوثا رفت. در پی آشنایی محمد بن موسی، ریاضی‌دان، با او همراه شد و به بغداد رفت و به توصیۀ او به منجمان دربار معتضد عباسی پیوست. برخی برآنند که اسلام آورد، اما قول غالب آن است که تا آخر عمر بر مذهب صابئی ماند. ثابت را فیلسوفی فاضل، ریاضی‌دانی متبحّر، طبیبی حاذق و منجمی زبردست شناسانده‌اند. وی جز آن‌که آثاری از یونانی به عربی ترجمه کرد، ترجمه‌های دیگران را نیز تصحیح کرد و بازپرداخت. از کثرت دانش‌هایی که ثابت در آن‌ها تحقیق و ترجمه کرده و تعدد آثاری که از او برجا مانده است، وسعت دانش و کوشش پی‌گیر او آشکار است. مؤلفات فلسفی ثابت، اغلب شروحی است بر آثار فلسفی یونانی. از آثارش: جوامع کتاب باری ارمینیاس؛ اختصار القاطیغوریاس و القیاس؛ اختصارالمنطق؛ مقالۀ فی تلخیص ماآتی به ارسطوطالیس فی کتابه فی مابعد‌الطبیعه؛ کتاب فی‌الشکل المُلقَّب بالقطّاع؛ مقالة‌ فی استخراج اعداد المُتَحابّة بسهویّة الْمَسْلَکِ الی ذلک. ترجمۀ کتاب المأخوذات از ارشمیدس؛ ترجمۀ کتاب المخروطات از آبولونیوس؛ ترجمۀ رسالة‌ فی‌الدوائر المتماسَّة از ارشمیدس؛ اصلاح اصول هندسه از اقلیدس به ترجمۀ حنین بن اسحاق؛ کتاب فی آلات الساعات التّی تُسَمَّی زخامات در نجوم؛ کتاب فی‌القَرَسْطون و کتاب فی صفه الوزنِ و اختلافه در مکانیک؛ الذخیره فی علم الطب در طب.