جم، مناره

جم، مناره

مناره‌ای در منطقه شهرک، در ولایت غور و در 215 کیلومتری شرق هرات. این مناره در مجاورت رودخانه‌های هریرود و جام قرار گرفته و با ارتفاع 65 متر دومین مناره آجری بلند جهان است. این بنا به دلیل طراحی ویژه، کاشی‌کاری، خطاطی کوفی و ناصحی خاص آن مشهور است. مناره جم در سال 2003 توسط یونسکو در فهرست میراث فرهنگی جهانی ثبت شد. در کنار مناره قبرستان کلیمیان قرار دارد که نشان‌دهنده سکونت جمعیتی از این قومیت در نزدیکی مناره است. این مناره خشتی بر پایه یک هشت‌ضلعی ساخته شده و دارای دو بالکن چوبی و یک ناقوس است. مناره جم از بسیاری جهات شبیه مناره غزنی است که توسط شاه مسعود سوم ساخته شده. این بنا همچنین الهام‌بخش اصلی برای ساخت مناره قطب در هندوستان بوده. مناره جم در سال 1194 توسط سلطان غیاث‌الدین از سلاطین غوریان بنا نهاده شده است. این مناره در نزدیکی شهر فیروزکوه قرار دارد که به عقیده برخی مورخین پایتخت غوریان بوده است. امپراطوری غوریان در قرن‌های 12 و 13م بر افغانستان، بخشی از ایران کنونی و هند فرامانروایی داشتند. مناره برای یادآوری و نکوداشت پیروزی سلطان معزالدین، برادر سلطان غیاث‌الدین بر پادشاه هندوستان ساخته شد. در آن روزگاران ساخت این مناره‌ها نشانی از پیروزی اسلام در آسیای مرکزی به شمار می‌آمده است. گفته شده که این مناره در کنار مسجد جمعه فیروزکوه قرار داشته که قبل از حمله مغول‌ها توسط سیل از بین رفته است. مناره برای سال‌ها فراموش شده بود تا در سال 1886 توسط محقق انگلیسی توماس هولدیچ به دنیا معرفی شد. باستان‌شناسان فرانسوی تحقیقات کاملی را بر روی مناره انجام دادند. تا دهه 1970 میلادی تلاش‌های زیادی در جهت کند کردن روند فرسایش مناره انجام پذیرفت. پس از یورش نیروهای شوروی تمامی این تلاش‌ها متوقف شد. در سال 2012 یونسکو مجدداً تلاش برای حفظ و نقشه‌برداری از مناره را آغاز کرد. تصاویر و نقشه‌های زیادی از داخل و خارج مناره برای بازسازی آن تهیه شده است. با این وجود قرار داشتن مناره در منطقه‌ای دورافتاده، عدم تأمین مالی، ناپایداری سیاسی و حساسیت در رابطه با حضور عوامل خارجی در منطقه حفظ این بنا را دشوار کرده است. در حال حاظر این مناره با خطر فرسایش، نفوذ آب، زلزله، سیلاب و حفاری‌های غیر قانونی برای پیدا کردن دفینه‌ها مواجه است.

 

---