جمع گرایی
جمع‌گرایی (collectivism)
(یا: جمع‌باوری) در سیاست، نوعی موضع‌گیری مبنی‌بر اولویت‌دادنِ جمع (مانند کشور) بر افراد تشکیل‌دهندۀ آن. جمع‌گرایی نقطۀ مقابل فردگرایی[۱] است، که خود گونه‌ای از بی‌دولتی[۲] به‌شمار می‌رود. در جمع‌گرایی، که به‌شکل ناب حصول‌ناپذیر است، همۀ فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی به دولت واگذار می‌شود و دولت مسئولیت کل آن‌ها را به‌عهده می‌گیرد. در عمل، می‌توان برای جمع‌گرایی درجاتی قائل شد و نظام سیاسی دولتی را مثلاً، از حیث عرضۀ مسکن دولتی، جمع‌گراتر از نظام سیاسی آن دولت خواند. جمع‌گرایی، که در آثار فلاسفه‌ای چون ژان ژاک روسو[۳]، هگل[۴]، و کارل مارکس[۵] تشریح شده، در ایدئولوژی‌های قرن بیستمی سوسیالیسم[۶]، کمونیسم، و فاشیسم[۷] چهره‌های متفاوتی به‌خود گرفته است. جمع‌گرایی، به‌مثابۀ یک خط مشی، به‌معنی هواداری از مداخلۀ چشم‌گیر دولت در اقتصاد به‌نفع کل جامعه است و نقطۀ مقابل سیاست آزاد‌گذاری به‌شمار می‌رود. با گذشت زمان این اصطلاح در واکنش به برخی از انواع افراطی‌تر فردگرایی دستخوش ابهام شده است و می‌تواند طیف وسیعی از مواضع متفاوت در باب سیاست‌های اجتماعی را، از مداخله‌گرایی[۸] تا مالکیت کامل دولت، دربرگیرد.