جهت یاب

جهت‌یاب (direction finder)

سیستمی متشکل از آنتن و گیرندۀ بی‌سیم، برای تعیین جهت یا امتداد منبع سیگنال. ممکن است جهت‌یاب ایستگاهی زمینی باشد که گرای کشتی‌ها یا هواپیما‌ها را بگیرد. در این صورت برای مقاصد نظامی یا تجسسی به‌کار می‌رود. همچنین، ممکن است وسیلۀ ناوبری نصب‌شده در هواپیما یا کشتی باشد که در این صورت آن را قطب‌نمای رادیویی نیز می‌نامند. آزمایشگران قدیمی نیز با خاصیت جهت‌داری آنتن بی‌سیمی که به‌صورت پیچک یا حلقه باشد آشنا بودند. هنگامی‌که حلقه‌ای در صفحۀ افقی بچرخد، انرژی خروجی آن که حاصل رهگیری یک موج رادیویی است، مقدار کمینۀ واضحی دارد که با جهتِ فرستندۀ بی‌سیم متناظر است. به‌محض آن‌که کشتی‌ها به بی‌سیم مجهز شدند، ایستگاه‌‌های جهت‌یابِ ساحلی در نقاطِ راهبردی در طول مسیر‌‌های ناوبری و در نزدیکی مدخل بندر‌ها تأسیس شد. با دریافت تقاضایی از بی‌سیم یک کشتی، دو یا چند ایستگاه ساحلی با آنتن‌‌های حلقوی خود جهتِ سیگنالِ دریافتی را تعیین و آن را به کشتیِ متقاضی بازپس می‌فرستادند. عیب این روش محدودیتِ خدمت‌رسانیِ هم‌زمان به چند کشتی بود و هر بار می‌توانستند فقط جهت یک کشتی را تعیین کنند. در هوای نامساعد تعداد تقاضا‌ها افزایش می‌یافت و این نقص مشکل‌ساز می‌شد. با معکوس‌کردن این فرآیند، یعنی نصب فرستنده در ساحل و جهت‌یاب روی کشتی، این نقص برطرف شد و دو امکان جدید نیز در اختیار ناوبران قرار گرفت. ناوبر قادر شد گِرایِ خود را نسبت به هر دستگاهِ هدایتِ ساحلی مدام تعیین کند و به‌علاوه، گرای هر سیگنالِ قابل دریافت، مثلاً برنامه‌های رادیویی یا سیگنال‌‌های ارسالی از کشتی‌‌های دیگر، را نیز دریافت کند. این تحول تقریباً با دوران آغازِ رشد هوانوردی مصادف بود و جهت‌یابِ هوابُرد یکی از ارزشمندترین وسایل کمکی در ناوبری هوایی شد.