حتی

حِتّی (Hittite)

حِتّي

(یا: هیتی) قومی باستانی در آسیای صغیر و شمال سوریه (ح ۲۰۰۰ـ۷۰۰پ‌م). شهر حتوساس (بغازکوی کنونی در مرکز ترکیه) پایتخت پادشاهی آنان بود. پادشاهی حتی در میانۀ ۱۴۰۰ـ۱۲۰۰پ‌م به قدرتی بزرگ تبدیل شد؛ که همواره در جنگ با مصر پیروز بود. زبان‌های گوناگونی در قلمرو حتی‌ها رایج بود؛ اما زبان‌های هندواروپایی و التصاقی محلی، بیش از دیگر زبان‌ها رایج بودند. ابتدا در چند دولت‌ـ‌‌شهر در شرق آسیای صغیر ساکن شدند. حتی‌ها در زمینه‌های نظامی، سیاسی، و قضایی پیشرفته بودند. پس از جنگ کادِش، امپراتوری جدید با مصر پیمان صلح بست (۱۲۶۹پ‌م)، اما سرانجام «اقوام دریایی» مهاجم از سوی غرب آن‌ها را نابود کردند. سپس دولت‌های کوچک هیتیت در شمال سوریه سر برآوردند؛ که مهم‌ترین آن‌ها کارکمیش بود؛ که آشوری‌ها آن‌ها را شکست دادند (۷۱۷پ‌م). حتی‌ها از نوعی خط میخی، شبیه به خط بابِلی‌ها، برای مقاصد عادی و از خط هیروگلیف برای نوشتن کتیبه استفاده می‌کردند. بایگانی‌های سلطنتی در حتوساس (۱۹۰۶ـ۱۹۰۷) کشف و در ۱۹۱۵ رمزگشایی شدند.

 

---