خراسان رضوی، استان
| خراسان رضوی، استان | |
|---|---|
| کشور | ایران |
| موقعیت | شمال شرقی ایران - جنوب و جنوب غربی ترکمنستان، غرب افغانستان، شمال شهرستان بیرجند (استان خراسان جنوبی)، شمال شرقی شهرستان طبس (استان یزد)، شرق شهرستان شاهرود (استان سمنان)، و جنوب شرقی شهرستان‌های اسفراین و شیروان (استان خراسان شمالی) |
| مرکز | مشهد |
| تعداد شهرستان‌ها | ۲۰ |
| تعداد بخش ها | ۶۶ |
| مساحت | ۱۲۵,۸۳۲ کیلومتر مربع |
| شهرهای مهم | مشهد، تربت جام، تربت حیدریه، درگز، سبزوار، سرخس، قوچان، کاشمر، گناباد و نیشابور |
| کوه‌های استان | بینالود (۳,۲۱۱ متر)، شاه‌نشین، آهنگران، ایجند، انجیری، سیاه و نیزار |
| رودهای استان | کال شور سبزوار، جامرود، کال دونخ (یا کال شور گناباد)، کال نمک، درونگر، رودبارسو، چهچهه، زیرآباد و هریرود |
| اقلیم | در نواحی شمالی معتدل مایل به سرد و تا اندازه‌ای نیمه‌مرطوب - در نواحی مرکزی و جنوبی گرم و خشک |
| تولیدات و صنایع مهم | غلات، حبوبات، پنبه، توتون و تنباکو، دانه‌های روغنی، سبزیجات، محصولات جالیزی، علوفه، انواع میوه، زعفران و گیاهان دارویی، لبنیات و محصولات دامی و خودرو و قطعات وابسته |
خراسانِ رضوی، استان
بزرگ‌ترین استان در میان استان‌های سه‌گانۀ خراسان، با ۱۲۵,۸۳۲ کیلومتر مربع مساحت در شمال شرقی ایران. از شمال و شمال شرقی به ترکمنستان، از شرق به افغانستان، از جنوب به شهرستان بیرجند (استان خراسان جنوبی)، از جنوب غربی به شهرستان طبس (استان یزد)، از غرب به شهرستان شاهرود (استان سمنان)، و از شمال غربی به شهرستان‌های اسفراین و شیروان (استان خراسان شمالی) محدود می‌شود و شهر مشهد مرکز اداری آن است. خراسان رضوی سرزمینی است متشکل از کوه‌های مرتفع و دشت‌ها و دره‌های پهناور. رشته‌کوه‌های هزارمسجد و الله‌اکبر دشت ترکمنستان را در شمال از درون‌بوم این سرزمین جدا می‌کند و دامنه‌های شرقی آن به جلگۀ سرخس منتهی می‌شود. کوه‌های بینالود و شاه‌نشین، که در جنوب رشته‌کوه‌های مذکور و به موازات آن قرار دارند، با درّه کشف‌رود از رشته ارتفاعات شمالی جدا می‌شوند و شهرستان‌های قوچان، چناران، و مشهد در دامنه‌های شمالی این کوه‌ها قرار دارند. بلندترین نقطۀ استان، یعنی قلۀ بینالود با ارتفاع ۳,۲۱۱ متر، در همین ارتفاعات است. رودخانه‌های کال شور سبزوار و جامرود به موازات دامنه‌های جنوبی ارتفاعات فوق از شرق به غرب و از شمال غربی به جنوب شرقی جریان دارند. حوضۀ رودخانه‌های مزبور از جنوب به رشته‌کوه‌های چهل‌تن و سلیمانی و میان‌جام ختم می‌شود و شهرستان‌های سبزوار، نیشابور، فریمان، و تربت جام در دره‌های آن‌ها جا دارند. رشته‌کوه‌های اخیر، که در مرکز استان از شرق به غرب کشیده شده‌اند، از جنوب به دنبالۀ شرقی دشت کویر (یا کویر نمک) منتهی می‌شوند. رودخانۀ کال دونخ (یا کال شور گناباد) دشت مزبور را از شرق به غرب طی می‌کند و ریزابه‌هایی چون کال سالار، کال مقبره، و کال شش‌تراز ـ که از ارتفاعات شمالی سرازیر شده‌اند ـ به آن می‌ریزند. بخش جنوبی استان خراسان رضوی به حاشیۀ شمالی کهستان (قهستان) منتهی می‌شود و رشته‌کوه‌های آهنگران، ایجند، انجیری و سیاه آن را از استان خراسان جنوبی جدا می‌کند. کوه نیزار، واقع در جنوب غربی، بخشی از خط مرزی خراسان رضوی و استان یزد را تشکیل می‌دهد و رودخانۀ فصلی کال نمک مرزگان این بخش را مشروب می‌کند. نواحی شمالی استان خراسان رضوی نسبتاً پُرآب است و رودخانه‌های فصلی درونگر، رودبارسو، چهچهه، زیرآباد و سرچشمه‌های اترک، کارده، و طرق آن را مشروب می‌‌کنند. رودخانۀ هریرود، که از جنوب به شمال روان است، بخشی از خط مرزی این استان با کشورهای ترکمنستان و افغانستان را تشکیل می‌دهد. اقلیم استان خراسان رضوی در نواحی شمالی معتدل مایل به سرد و تا اندازه‌ای نیمه‌مرطوب است و بخش مرکزی و جنوبی آن به‌ویژه حوضۀ کال دونخ اقلیمی گرم و خشک دارد و کویر نمک، دغ بالا، دغ پترگان، کال نمکزار، که بقایای دریاچه‌های روزگار پیشین بوده‌اند، از گرما و خشکی زیاد هوا حکایت دارند. غلات، حبوبات، پنبه، توتون و تنباکو، دانه‌های روغنی، سبزیجات، محصولات جالیزی، علوفه، انواع میوه، زعفران و گیاهان دارویی، لبنیات و محصولات دامی و خودرو و قطعات وابسته فرآورده‌های آن را تشکیل می‌دهند. زیارت و گردشگری نیز از مهم‌ترین منابع درآمد آن به‌شمار می‌آید. استان خراسان رضوی از بیست شهرستان و ۶۶ بخش تشکیل شده و مشهد، تربت جام، تربت حیدریه، درگز، سبزوار، سرخس، قوچان، کاشمر، گناباد و نیشابور برخی از شهرهای مهم آن به‌شمار می‌روند.