ارومیه، دریاچه
اُرومیه، دریاچه
بزرگ‌ترین دریاچۀ درون‌بومی ایران، بین استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، با مساحت ۴,۸۷۰ کیلومترمربع. طول این دریاچه، از شمال به جنوب ۱۴۰ کیلومتر و پهنای متوسط آن ۳۵ کیلومتر و ارتفاع سطح آب آن ۱,۲۷۵ متر است. ژرفای این دریاچه در آب‌های شمالی شش متر و در نواحی جنوبی بین دوازده تا پانزده متر است. آب آن بسیار شور و غلظت املاح آن حدود ۱۹۰ گرم در هر لیتر است و جز گونه‌ای میگوی کوچک، که خوراک پرندگان را تشکیل می‌دهد، موجود دیگری در آن زندگی نمی‌کند. وسعت حوضه یا آبگیر آن ۵۰,۸۵۰ کیلومتر مربع است و مهم‌ترین رودهایی که به این دریاچه وارد می‌شوند عبارت‌اند از تلخه‌رود، سیمینه‌رود، زرینه‌رود، رود مهاباد، رود گدار، باراندوزچای، شهرچای، و نازلوچای. مهم‌ترین آبادی‌های ساحلی آن عبارت‌اند از بندرهای شرفخانه، گلمانخانه، رحمانلو، آق‌گنبد، و قوشچی. جزایر و جزیره‌های کوچک بسیاری، که شمارشان به ۱۰۲ می‌رسد، در این دریاچه دیده می‌شوند؛ بزرگ‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از شاهی، کبودان، اشک، اسپیر، و آرزو. بدیهی است که میزان بارش‌های سالانه و نوسان سطح آب دریاچه در شمار جزایر مزبور مؤثر خواهد بود.
یونانی‌های باستان این دریاچه را کاپاوتا (کبودان) نامیده‌اند و بطلمیوس آن را مارگیانه خوانده است. پژوهشگران این دریاچه را همان چیچست مذکور در اَوِستا می‌‌دانند و برخی از مورخان آن را کبودان و گاه دریاچۀ شاهی خوانده‌اند و حمدالله مستوفی از آن با نام دریاچۀ ارومیه یاد می‌کند.
وضعیت دریاچۀ ارومیه طی چند دهۀ اخیر به خاطر خشکسالی‌های متوالی و سیاست‌های غلط سدسازی دولت‌های ایران رو به خشکی نهاده است. کما این‌که مدیرکل مدیریت بحران آذربایجان غربی در سال ۱۴۰۱ عنوان کرد که ۹۵ درصد این دریاچه خشک شده است.