کشفی، سید جعفر (اصطهبانات ۱۱۸۹ـ بروجرد ۱۲۶۷ق)
کَشْفی، سید جعفر (اصطهبانات از توابع فارس ۱۱۸۹ـ بروجرد ۱۲۶۷ق)
(با نام اصلی: سید جعفر بن ابواسحاق دارابی، معروف به کشفی) عارف مرتاض، ادیب، محدّث، مفسر و شاعر و از دانشمندان علوم عقلی و دینی قرن ۱۲ و ۱۳ق. چون ادعای کشف و کرامت داشت و اهل عرفان و ریاضت‌های شاق و کشف و شهود نیز بود، به کشفی معروف شد. زهد و ریاضت او، به وی جایگاهی رفیع در نزد معاصران داده بود. در دوران سلطنت کریم خان زند به دنیا آمد. کودکی و نوجوانی‌اش در زمان جانشینان کریم خان زند تا انقراض آن سلسله و به قدرت رسیدن آقامحمدخان قاجار در فارس و یزد سپری شد. پدرش سید یعقوب از علمای شهر داراب بود که پس از چندسال اقامت در اصطهبانات، به داراب بازگشت و حدود ۱1۹۸ق همان‌جا درگذشت. سید جعفر پس از تحصیل بخشی از علوم شریعت و طریقت در زادگاهش، مسافرت‌هایی به اصفهان، یزد و بروجرد کرد و از دانشمندان این دیار بهره برد. او بعد از فوت پدر، در هفت‌سالگی با مادرش به اصطهبانات رفت و آن‌جا تحصیلاتش را آغاز کرد. مادر دانشمندش، دختر شیخ حسین بحرانی بود. او برخی دروس مقدماتی را نزد مادرش گذراند. پس از فوت مادرش، رهسپار یزد شد و در حوزۀ علمیۀ یزد دورۀ سطح را طی چهارسال به پایان برد. سید جعفر در 1211ق عازم نجف اشرف شد و از محضر اساتیدی همچون سید مهدی بحرالعلوم (فوت: 1212ق) بهره برد. از مدرسان نجف اشرف شد و به تربیت شاگردان بسیاری مبادرت کرد، که از آن جمله‌اند: سید حسین بروجردی، ملا عبدالله بروجردی، اورنگ زیب میرزا، حاج میرزا صالح لرستانی، و شیخ عبدالحسین بروجردی. در ۱۲۲۸ق وهابیان افراطی به کربلا و نجف حمله کردند و او به ناچار به ایران بازگشت.
سپس به اصرار محمدتقی میرزا حسام‌السلطنه، پسر فتحعلی شاه قاجار و حاکم بروجرد، به بروجرد رفت و آن‌جا به تدریس مشغول شد و به درخواست او، مفصل‌ترین آثارش را نوشت. او در آثارش همواره در تطبیق مبانی عرفانی با مبانی سنت اهل بیت (ع) کوشیده است. از آثارش: سنابرق در شرح دعای ناحیۀ مقدّسه: «اللهم انی اسألک بمعانی جمیع ما یدعوک...»؛ اجابة‌المضطرّین در امّهات مبانی اصول، فروع و اخلاق در شیعه؛ برق و شرق در شرح فارسی برخی از احادیث؛ تحفة‌الملوک فی السیر و السلوک؛ البلدالامین و ارجوزه‌های کلامی، منطقی و نحوی؛ نخبه‌العقول فی علم‌الاصول؛ کفایه‌الایتام؛ صیدالبحر.
او با صاحب جواهر و سید محمد باقر حجت‌الاسلام شفتی معاصر بود. دوازده فرزند داشت و بیشتر پسرانش فقیه و صاحب اثر بوده‌اند. سید جعفر کشفی دارابی در بروجرد درگذشت و کنار مسجد دوخواهران آن شهر به خاک سپرده شد.