شاتل فضایی
شاتِلِ فضایی (space shuttle)
(نام اصلی: شاتل فضایی مدارپیما[۱]) سفینۀ فضایی سرنشین‌داری با قابلیت استفادۀ مجدد. ناسا آن را به‌منظور کاهش هزینۀ کاربردهای فضایی برای مقاصد تجاری، علمی، و نظامی ساخته است. مدارپیما، یا بخشی از شاتل که به فضا می‌رود، ۳۷.۲ متر طول، و ۶۸ تُن وزن دارد. نخستین شاتل فضایی، کلمبیا، در ۱۲ آوریل ۱۹۸۱ به فضا پرتاب شد. شاتل فضایی پس از رهاکردن بار مفید خود در فضا می‌تواند به زمین بازگردد، در باندی فرود آید، و سپس برای استفادۀ دوباره آماده شود. در ابتدا چهار شاتل فضایی ساخته شد: کلمبیا؛ چلنجر[۲] که پرتاب نخست آن در ۴ آوریل ۱۹۸۳ صورت گرفت؛ دیسکاوری[۳]، پرتاب‌شده در اوت ۱۹۸۴؛ و آتلانتیس[۴]، پرتاب‌شده در ۳ اکتبر ۱۹۸۵. موشک‌های تقویتی شاتل، بعد از آن‌که چلنجر در ۱۹۸۶ براثر انفجاری در هوا منهدم شد، بار دیگر طراحی شدند. پرواز شاتل‌ها از سپتامبر ۱۹۸۸ از سر گرفته شد. مدارپیمای ایندیور[۵]، که به‌جای چلنجر ساخته شد، در ۱۹۹۲ به پرواز درآمد. اتحاد جماهیر شوروی شاتل بوران[۶] را ساخت که اندازه و ظاهر آن شبیه شاتل‌های امریکایی بود. نخستین پرتاب، و یگانه پرواز بدون سرنشین آن در ۱۵ نوامبر ۱۹۸۸، به کمک موشک انرژییا[۷] صورت گرفت. با این‌که بیشتر قسمت بار شاتل فضایی خالی از سرنشین است، دو تا هشت سرنشین در دماغۀ آن جا می‌گیرند. مأموریت شاتل بیش از ۳۰ روز طول می‌کشد. شاتل ممکن است در بخش بار خود ماهواره‌ها، تجهیزات علمی، آزمایشگاه فضایی[۸] یا محموله‌های نظامی را، با حداکثر وزن ۲۹ تُن، حمل کند. هنگام پرتاب، مخزنی استوانه‌ای سوخت مایعِ سه موشک اصلی شاتل را تأمین می‌کند. این مخزن به مدارپیما وصل شده است و بلافاصله پس از رسیدن شاتل به مدار مورد نظر دور انداخته می‌شوند. دو موشک تقویتی با سوخت جامد اضافی نیروی رانش اصلی پرتاب را فراهم می‌سازند، امّا دو دقیقه پس از پرتاب دور انداخته می‌شوند.