طول و عرض جغرافیایی
طول و عرض جغرافیایی (latitude and longitude)
مشخصه‌ها یا مختصاتی برای تعیین مکان یک نقطه روی کرۀ زمین. خطوط عرض جغرافیایی خطوطی فرضی‌اند که به موازات خط استوا[۱] رسم می‌شوند. عرض جغرافیایی در استوا ْ۰ و در قطب‌های شمال و جنوب ْ۹۰ است. خط‌های طول جغرافیایی نصف‌النهارهایی عمود بر آن‌هایند و خط ْ۰ یا نصف‌النهار مبدأ[۲] از گرینویچ[۳] می‌گذرد. خط صفر درجۀ عرض جغرافیایی خط استوای زمین است که با رصد نجومی تعیین می‌شود و در حدود ۱۵۰م، بطلمیوس[۴]، منجم مصری، آن را در اطلس دنیای خود تعیین کرد. نصف‌النهار مبدأ یا خط صفر درجۀ طول جغرافیایی خطی قراردادی است و نه فیزیکی. پیش از نیمۀ دوم قرن ۱۸، دریانوردان با توجه به مکان خود در شرق یا غرب نصف‌النهاری دلخواه، مسیر خود را می‌یافتند. وقتی نویل ماسکلین[۵] (۱۷۳۲ـ۱۸۱۱)، منجم انگلیسی و پنجمین منجم سلطنتی، تقویم نجومی دریانوردی خود را منتشر کرد، در همۀ جداول خود مبدأ فاصلۀ زاویه‌ای قمری ـ ستاره‌ای را نصف‌النهار گرینویچ قرار داد. از این جدول‌ها برای محاسبۀ طول جغرافیایی استفاده شد و بنابراین، نصف‌النهار گرینویچ بهمنزلۀ نصف‌النهار مبدأ پذیرفته شد. پس از آن‌که جان هَریسون[۶] (۱۶۹۳ـ۱۷۷۶)، ابزارساز انگلیسی، کرونومتر[۷] را ابداع کرد که ابزار زمان‌سنجی با دقت کافی برای تعیین طول جغرافیایی بود و هریسن آن را در ۱۷۵۹ تکمیل کرد، رفته‌رفته کرونومتر جای روش فاصلۀ قمری را در دریانوردی گرفت. با این همه، اتکا به نصف‌النهار گرینویچ همچنان باقی ماند، زیرا تقویم نجومی دریانوردی را دریانوردان برای تعیین مکان خود به‌‌کار می‌بردند. نصف‌النهار گرینویچ در کنفرانس نصف‌النهار بین‌المللی[۸] در واشینگتن دی‌سی امریکا (۱۸۸۴)، بهمنزلۀ نصف‌النهار مبدأ انتخاب شد.