طیف

طِیف‌ (spectrum)

در فیزیک، طرح توزیع بسامدها یا طول موج‌های تابش الکترومغناطیسی، وقتی اجزای سازندۀ آن ازهم جدا می‌شوند. نور مرئی بخشی از طیف الکترومغناطیسی است. بیشتر چشمه‌ها امواجی با گستره‌ای از طول موج‌ها گسیل می‌کنند و امواج گسیل‌شده طول موج‌های تجزیه‌پذیر یا قابل «پاشیده‌شدن»اند. نور سفید به رنگ‌های سرخ، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی، و بنفش تجزیه‌ می‌شود. طیف نور مرئی را نخستین‌بار آیزاک نیوتون بررسی کرد. او در ۱۶۷۲ چگونگی تجزیۀ نور سفید به رنگ‌های گوناگون را نشان داد. در طیف‌نمایی، از انواع گوناگون طیف‌ها، به هر دو صورت طیف‌های جذبی و گسیلی، برای تابش و ذرات، استفاده می‌کنند. جسمی که به‌حالت التهاب درآمده است، تابشی با طیف پیوسته از خود گسیل می‌کند که شامل توزیع پیوسته‌ای از طول موج‌هاست. عنصری که در حالت گازی است، طیف خطی، شامل یک یا چند خط روشن ناپیوسته با طول مو‌ج‌‌های مشخص، گسیل می‌کند. گازهای مولکولی طیف‌های نواری از خود گسیل می‌کنند. این نوارها دربردارندۀ گروه‌هایی از خطوط به‌‌هم فشرده‌اند. در طیف جذبی، به‌‌جای خطوط روشن، با مشخصۀ محیط جذب‌کننده با خطوط تاریک یا نواحی تاریک روبه‌رو می‌شویم. طیف جرمی هر عنصر با استفاده از طیف‌سنج جرمی به‌دست می‌آید و فراوانی نسبی ایزوتوپ‌های سازندۀ آن را نشان می‌دهد. باریکۀ نور در برخورد با منشور شکسته می‌شود. این شکست ناشی از تفاوت ضریب شکست شیشه و هواست. نور در راستای خط مستقیم در هوا منتشر می‌شود. طیف نور سفید درپی تجزیۀ طول موج‌های سازندۀ باریکه پدید می‌آید. نور سفید متشکل از نورهای سرخ، نارنجی، زرد، سبز، آبی، نیلی، و بنفش است. علاوه‌‌بر نور مرئی، نور نامرئی‌ هم دارای طیف است. طول موج‌های بلندتر از سرخ مرئی را فروسرخ، و طول موج‌های کوتاه‌تر از بنفش مرئی را فرابنفش می‌گویند. با استفاده از منشور، قطعه‌ای مادۀ شفاف با قاعدۀ مثلثی، از جنس پلاستیک، شیشه، یا سیلیس، پرتو نور سفید را به رنگ‌های طیف تجزیه می‌‌کنند.

 

---