فرارودی

فَرارودی

(یا: ماوراءالنهری) گویش منطقۀ ماوراءالنهر واقع در میان رود جیحون و سیحون در قسمت شمال جیحون که شامل شهرهایی همچون سمرقند، بخارا، خجند و ترفد می‌شود که مردمش به گویش بسیار نزدیک به خراسانی سخن می‌گویند. تغییر و تبدیل آوایی در فرارودی از این قرار است: تبدیل /e/ پایانی به a در بسیاری از واژه‌ها که به کسره ختم می‌شوند مانند pumba «پنبه»، تبدیل /o/ به /a/ در baland «بُلند»، aftandan «انداختن» تبدیل /b/ به /v/ در kayvani «کدبانو»؛ تبدیل /f/ و /b/ به /p/ در guspand «گوسفند/ گوسبند»، gap «گب/ سخن»، جابه‌جایی (قلب) در pahriz «پرهیز». از نشانه‌های صفت نسبی -ina است که بعد از اسم می‌آید: mardina «مذکر»، zardine «زرده»، sabzina «سبزه/ سبزه‌روی» و نیز -in در sofalin «سفالی». برای ساختن حاصل مصدر از -gi استفاده می‌شود: davangi «ورغلنبیدگی/ برجستگی». در فرارودی گاهی از فعل متعدی به مفهوم فعل لازم استفاده می‌شود: نیز از اسم، فعل می‌سازند: sabzidan «سبز شدن»، varamidan «ورم کردن» ضمایر اشاره U «آن» و i «این» است. نشانۀ مصدری -an پایانی است. aftandan «انداختن/ افکندن»، برخی از واژگان فرارودی: sirpul «ثروتمند، پرپول»، sirzamin «ملاک/زینداربزرگ».